پل قراچای

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از قراچای، پل)


پل قراچای
نام فارسی پل قراچای
کشور ایران
استان همدان
نام‌های دیگر پل خسروآبادی
موقعیت شهرستان اسدآباد (جاده­‌ی همدان – کرمانشاه)، بر روی رود قراچای
کاربری حمل و نقل
مشخصات معماری شامل دو چشمه‌ی اصلی و دو چشمه‌ی کوچک­تر در دو طرف چشمه‌­های اصلی
زمان ساخت دوره صفویه

پل قراچای

 

(یا پل خسروآباد) پلی تاریخی، متعلق به دوره­‌ی صفویه، در شهرستان اسدآباد (جاده­‌ی همدان – کرمانشاه)، بر روی رود قراچای. پل آجری چهار دهانه­‌ای است که به نام آبادی مجاورش -خسروآباد- به این نام معروف است.

این پل شامل دو چشمه‌ی اصلی و دو چشمه‌ی کوچک­تر در دو طرف چشمه­‌های اصلی است. عرض دهانه­‌های اصلی 6.33 متر و بلندی آنها از آب­‌رو تا تیزی طاق 4.86 متر و قطر طاق ۱۲۰ سانتی­متر است. عرض دهانه­‌های کوچک 4.25 متر و بلندی آنها از آب­‌رو تا تیزی طاق 3.62 متر و قطر طاق ۱۰۳ سانتی­متر است. طاق­‌های هر چهار چشمه جناغی است. هنگام بنای پل ابتدا تا بلندی ۱۵۵ سانتی­متری از تخته‌سنگ­‌های لاشه به ابعاد مختلف با ملات گچ استفاده شده و سپس روی سنگ­‌ها سه رج آجر چهارگوش چیده شده است. برای زدن طاق در دو چشمه‌ی اصلی، ابتدا در وسط قطر پل، ده رج آجر به صورت کَله به ضخامت ۷۷ سانتی­متر از دو طرف تا تیزی طاق، طاق زده شده و سپس در دو طرف این ده رج آجر، بقیه‌ی طاق هر چشمه از آجر و ملات گچ ساخته شده است. در چشمه­‌های کوچکتر نیز به همین طریق طاق زده شده. با این تفاوت که در این دو چشمه ابتدا هفت رج آجر كله به ضخامت ۵۳ سانتی­متر طاق زده شده و بعدا بقيه­‌ی طاق را ساخته­‌اند. چنین به نظر می­‌رسد که بعد از ساختن پایه­‌ها ابتدا قسمت­‌های مرکزی طاق چشمه­‌ها را زده‌­ و پس از آن آجرها را افقی چیده و پل را ساخته‌­اند؛ برای این که این دو قسمت با هم قفل و بست نشده‌­اند. قسمت بالایی پل از روی پایه­‌ی میانی، از دو طرف دارای شیبی ملایم است.

درازای پل از ابتدای سیل‌برگردان 44 متر و پهنای پل با جان‌­پناه دو طرف 5.70 متر و پهنای هر یک از جان­‌پناه­‌ها ۴۵ سانتی­متر است. بلندی جان­‌پناه­‌ها به علت از بین رفتن آنها مشخص نیست. بلندی از کف سنگ‌فرش آب­‌رو تا بلندترین نقطه‌ی آن 6.5 متر است. در دو طرف پایه‌­های پل، سیل‌برگردانی نیم­مخروطی­‌شکل برای شکستن فشار آب، بر پایه­‌ها اضافه شده است. قطر سه پایه‌ی اصلی پل تقریبا با یکدیگر یکسان بوده و هر یک در حدود ۴۰۰ سانتی­متر است. پیرامون نیم­‌مخروط‌ها در قسمت سنگ­‌چین (پایین پل)، 6.65 متر است که هر چه به طرف بالای پل م‌ی­رویم کمتر شده تا جایی که به یک نیم­مخروط ناقص در سطح بالایی پل ختم می­‌شود. دو طرف پل چه از طرف شمال، که مسیر آب است، و چه از طرف جنوب، سیل‌برگردان­‌ها با سنگ لاشه و ملات گچ ساخته­ شده­‌اند. تنها سیل‌برگردانی که تا اندازه‌­ای سالم باقی مانده سیل‌برگردان شمال شرقی است به درازای 13.5 متر.

ابعاد آجرهایی که در ساختمان این پل به کار رفته  21در 21در 5 سانتیمتر است. مصالح ساختمان پل آجر، سنگ لاشه، سنگ تراش، قلوه‌سنگ و گچ است. این پل به عنوان یکی از آثار ملی ایران در تاریخ 21 اردی­‌بهشت 1376 به ثبت رسیده است.

 

منابع: