محمد مهدی عبدالرب آبادی قزوینی

(نیز با نام: شیخ محمد مهدی عبدالرب آبادی قزوینی، معروف و ملقب به: شمس العلماء) از فضلای عصر خود و از دانشوران شیعه در قرن 13 و 14 ق. او از جمله چند نفری بود که در تألیف نامه دانشوران و سایر کتب منسوب به محمد حسن خان اعتمادالسلطنه به عنوان نویسندۀ همراه دست داشته است. نامه دانشوران در زمان ناصرالدین شاه قاجار و زیر نظر علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه، وزیر علوم وقت، منتشر شد و شامل زندگی نامۀ بسیاری از نامداران علم و ادب است. نویسندگان کتاب چهار تن و شیخ مهدی نیز یکی از آنان بود. سه تن دیگر عبارت بودند از: حاج میرزا ابوالفضل ساوجی، میرزا حسن طالقانی، عبدالوهاب قزوینی (پدر محمد قزوینی)، مشهور به ملاآقا.

شیخ محمد مهدی در عبدالرب آباد، قریه ای در نزدیکی قزوین، متولد شد. تحت تربیت و آموزش پدرش قرار گرفت. ادبیات و مقدماتی از علوم را نزد پدر آموخت. سپس، برای تکمیل تحصیلات راهی قزوین شد که در آن زمان بزرگان ارجمندی آن جا بودند. او مدتی در قزوین از محضر علمای آن دیار بهره مند شد. سپس به تهران رفت و علوم مختلف را آن جا فرا گرفت. از اساتید مطرح او بودند: سید علی قزوینی (شارح قوانین)، و ملا آقا قزوینی (شارح اصول کافی). علامه محمد قزوینی از شاگردانش بود. شیخ محمد مهدی یکی از متبحرترین طلاب ایران به شمار می رود. دوست مجتهد معروف حاج شیخ فضل الله نوری بود و تا بازگشت مشروطیت، در خانۀ شیخ پنهان شده بود. پس از آن نیز تحت حمایت حاج سید نصرالله برادر نایب رئیس مجلس دوم قرار گرفت و جان سالم به در برد.

در روزگار خودش، در حیطۀ فارسی، تاریخ عرب و ادبیات در ایران سرآمد بود. اصلی ترین نقش را در خلق آثار کم نظیری همچون المآثر و الآثار و نیز نامه دانشوران ناصری داشته است.

شمس العلماء در 1334ق در تهران درگذشت.