استهلاک

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از Damping)

اِستِهلاک (damping)
توقفِ حرکت‌های ارتعاشی، نظیر نوسان‌های مکانیکی، نوفه، و جریان‌های الکتریکی متناوب، به‌سبب اُفتِ انرژی. حرکتِ تاب، اگر کودک به تاب‌دادن آن ادامه ندهد، به‌سبب میرایی فروکش می‌کند. کمک‌فنر خودرو نیز از وسایل میرا به‌شمار می‌رود. یک دستگاه ممکن است به آن علت که نمی‌تواند به ارتعاش درآید، دچار میرایی شود. میراییِ بحرانی صرفاً مانع از ارتعاش جسم می‌شود یا فقط در کوتاه‌ترین دورۀ زمانی جسم را به موقعیت سکون بازمی‌گرداند. میرایی افزوده دستگاه را به تُندمیرایی وامی‌دارد که ممکن است مطلوب باشد؛ مثل عملکرد بعضی از فنرهایِ پشتِ درهای ورودی. ارتعاش‌های دستگاهِ میرا رفته‌رفته به صفر میل می‌کنند. میراییِ مکانیکی انواع بسیار متنوعی دارد. اصطکاک ‌(مالش)، که میرایی خشک یا کولنی نیز نامیده می‌شود، به‌خصوص ناشی از نیروهای الکترواستاتیکِ کشش بین سطوح لغزنده است و انرژی مکانیکی حرکت یا انرژی جنبشی را به گرما تبدیل می‌کند. میرایی چسبنده نتیجۀ رخ‌دادن چنین کاهش انرژی در مایع روان‌کاری بین بخش‌های متحرّک خودرو یا در سیّالِ فشرده‌شده در درونِ شکاف کوچکِ یک پیستون در نقش ضربه‌گیر خودرو است. نیروی میرایی چسبنده نسبت مستقیمی با سرعتِ نسبی بین دوسرِ وسیلۀ میرا دارد. در عین حال، می‌توان نحوۀ حرکت جسم مرتعش را از اصطکاک آن با گاز یا مایعی که جسم در آن حرکت می‌کند، دریافت کرد. در این مورد، نیروی میرای سیال مستقیماً با کمیتی تناسب دارد که اندکی کمتر از توانِ دوم سرعتِ جسم است و از این‌رو آن را در حکم میراییِ توان دومِ سرعت تلقی می‌کنند. گذشته از انواع بیرونی میرایی، نوعی کاهش انرژی درون ساختار متحرک، معروف به میرایی پَسمانی، وجود دارد که گاهی میرایی ساختاری نیز نامیده می‌شود. در میرایی پَسمانی، بخشی از انرژی با درگیرشدن در دِگرشکلیِ درونی و تکراری و بازگشت به‌حالت ابتدایی به‌صورت ارتعاش‌های بی‌ترتیب شبکۀ بلوری در جامدات و انرژی جنبشی بی‌ترتیب مولکول‌ها در مایعات ازبین می‌رود. انواع دیگری از میرایی نیز شناخته شده‌اند. مدارهای الکتریکی مشدّد، مثل گیرندۀ رادیو و تلویزیون، که درآن‌ها جریان متناوب به‌صورت موجی پس‌و‌پیش می‌شود، با مقاومت الکتریکی میرا می‌شوند. سیگنالی که گیرنده با آن تنظیم شده است، انرژی تشدید را به‌صورتِ همگام تأمین می‌کند (← تشدید). در میراییِ تابشی ، انرژیِ ارتعاشیِ بارهای متحرک، مانند الکترون، به‌صورت امواج رادیویی، فروسرخ، یا نورِ مریی گسیل می‌شوند. در میراییِ مغناطیسی، انرژی حرکتی از راه جریان تلاطمی القایی در پیچه یا صفحۀ آلومینیومی عبور داده شده بین دو قطبِ یک آهن‌ربا به حرارت تبدیل می‌شود.