ایزوتوپ

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
نسخهٔ تاریخ ‏۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۲۳ توسط Shahraabi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

ایزوتوپ (isotope)
هریک از دو یا چند اتم با عدد اتمی[۱] یا تعداد پروتون[۲] یکسان، و جرم اتمی[۳] متفاوت. در این حالت، تعداد نوترون[۴]۴های این اتم‌ها با هم تفاوت دارد (← جرم اتمی نسبی[۵]). ایزوتوپ‌ها ممکن است پایدار[۶] یا پرتوزا[۷] باشند (← پرتوایزوتوپ[۸])، در طبیعت وجود داشته باشند، یا مصنوعاً تولید شوند. مثلاً، هیدروژن علاوه‌بر ایزوتوپ پایدار ۱H دارای ایزوتوپ‌های ۲H (دوتریوم[۹]) و ۳H (تریتیوم[۱۰]) است. این اصطلاح را شیمی‌دان انگلیسی، فردریک سودی[۱۱]، پژوهشگر پیشگام در زمینۀ فروپاشی اتمی[۱۲]، وضع کرد. عناصری که در انتها و پایین جدول تناوبی[۱۳] قرار دارند، اتم‌هایی با تعداد پروتون و نوترون‌های تقریباً یکسان هستند. به این عناصر ایزوتوپ‌های پایدار[۱۴]می‌گویند. ایزوتوپ‌های پایدار اُکسیژن عبارت‌اند از ۱۶۱۷۱۸O و ایزوتوپ‌های پایدار کربُن[۱۵] عبارت‌اند از ۱۲C و ۱۴C. در عناصری با جرم اتمی زیاد، تعداد نوترون بسیار بیشتر از تعداد پروتون‌هاست و به همین سبب پایداری کمتری دارند. این ایزوتوپ‌ها بیشتر از طریق پرتوزایی در معرض واپاشی‌اند. دو نمونه از این ایزوتوپ‌ها عبارت‌اند از ۲۳۸U (اورانیومِ[۱۶] ۲۳۸) و ۶۰Co (کبالتِ[۱۷] ۶۰). در شتاب‌دهندۀ سیکلوترونی[۱۸]، با استفاده از هدف چرخانی که با آب خنک می‌شود، ایزوتوپ تولید می‌کنند. ایزوتوپ‌های تولید شده عبارت‌اند از گالیومِ[۱۹] ۶۷، با نیم‌عمر[۲۰] ۷۸ ساعت، و ایندیومِ[۲۱] ۱۱۱، با نیم‌عمر ۶۷ ساعت. با تابش‌دهی گسترده به‌مدت ۱۵۰ ساعت، می‌توان سدیومِ[۲۲] ۲۲، کبالتِ ۵۷، و کادمیومِ[۲۳] ۱۰۹ نیز تولید کرد که نیم‌عمر همۀ آن‌ها بیش از ۱۵۰ ساعت است.

 


  1. atomic number
  2. proton
  3. atomic mass
  4. neutron
  5. relative atomic mass
  6. stable
  7. radioactive
  8. radioisotope
  9. deuterium
  10. tritium
  11. Soddy, Frederick
  12. atomic disintegration
  13. periodic table
  14. stable isotope
  15. carbon
  16. uranium
  17. cobalt
  18. cyclotron accelerator
  19. gallium
  20. half-life
  21. indium
  22. sodium
  23. cadmium