شعر دیگر

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
هوشنگ چالنگی
هوشنگ چالنگی
بیژن الهی
بیژن الهی

از جریان‌های اصلی اما در حاشیه‌ی شعر معاصر فارسی. شاعران شعر دیگر با تاثیرات فکری و زیبایی‌شناختی‌ مستقیم و غیرمستقیم از عرفان ایرانی و از شاعرانی چون محمد مقدم، هوشنگ_ایرانی، شین پرتو، تندر_کیا و بعدتر از احمدرضا احمدی، در اواخر دهه‌ی ۱۳۴۰ هم‌زمان با همراهی، از شعر موج_نو و شعر حجم غالبا به صورت غیر رسمی و نامشهود انشعاب کردند. در همین دوره دو شماره‌ی جُنگی از شعرهای شاعران "موج نو" زیر نظر بهرام اردبیلی و پرویز اسلام­‌پور منتشر شد. این جنگ که "شعر دیگر" نام داشت، در سال‌های ۱۳۴۷ و ۱۳۴۹ علاوه بر نیما، آتشی، سپانلو، نوری‌علاء و احمدرضا احمدی (بنیان‌گذار موج نو) به تندر کیا، فریدون_رهنما، هوشنگ ایرانی، سیروس_آتابای و بهمن_فرسی نیز پرداخته بود. در همین دو شماره آثاری از شاعرانی چاپ شد که بعدها به شاعران شعر دیگر معروف شدند. یعنی از بیژن_الهی، بهرام اردبیلی، حمید عرفان، هوشنگ چالنگی، هوتن نجات، محمود شجاعی، ایرج شهیدی‌زاده و.... این شاعران با این‌که در سال ۱۳۴۸ بیانیه‌ی شعر حجم را امضا کردند و منتسب به آن جریان و از اطرافیان یدالله_رویایی به حساب آمدند، اما کم‌کم تعدادی‌شان با رویایی زاویه پیدا کرده و برخی هم امضاشان را پس گرفتند.

این جریان به خاطر این که مانیفستی از طرف هیچ کدام از شاعرانش ارائه نشد و همچنین پیرو روحیه‌ی انزواطلبی و نوعی روحیه‌ی عارف‌مسلکانه‌ی برخی شاعرانش (از جمله الهی و اردبیلی) که موثرترین افراد جریان نیز بودند، تا نزدیک سه دهه ذیل و در سایه‌ی جریان شعر موج نو و خاصه شعر حجم شناخته می‌شد. در دهه‌ی ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ با انتشار آثار بیژن الهی و پژوهش‌های داریوش اسدی کیارس، شاعران این جریان دوباره مورد توجه قرار گرفتند و شعر دیگر نامش به عنوان جریان ادبی مهمی مطرح شد. طی دهه‌های ۱۳۵۰ تا اواسط دهه‌ی ۱۳۸۰ مجموعا کمتر از ده کتاب (اعم از شعر و ترجمه‌ی شعر) از شاعران شعر دیگر منتشر شد، در حالی که بعد از این تاریخ با رویکرد مجدد برخی پژوهشگران و بازشناسی این جریان، به یک‌مرتبه از اکثر شاعران این جریان کتاب‌هایی چاپ و نشر یافت که در این میان نیز نقش بیژن الهی و بعد از او هوشنگ چالنگی در تعدد آثار منتشرشده‌شان از باقی بسیار پررنگ‌تر است.

مهم‌ترین چهره‌ی این جریان بیژن الهی بود. او چند زبان خارجی می‌دانست و درباره‌ی عرفان ایرانی نیز پژوهش کرده بود. از این رو و از جهات دیگر مورد وثوق باقی شاعران شعر دیگر (خاصه اسلامپور و اردبیلی) قرار گرفت. مجید فروتن، قاسم ‌هاشمی‌نژاد و هوشنگ آزادی‌ور از دیگر شاعران این جریان هستند.

از ویژگی‌های مهم شعر شاعران این جریان باید به چند مورد اشاره کرد: نخست پرهیز از تصویرگرایی یا تصویرگرایی مرسوم شعر سنتی. دوم رهایی از تمهیدات بلاغی متداول شعر سنتی. سوم سادگی و ایجاز زبانی. چهارم معلق بودن معنا و نهایتا تجریدی بودنش.