یحیی شمس ملک آرا
| یحیی شمس ملکآرا Yahya Shams Malek-Ara | |
|---|---|
| زادروز |
همدان 1253ش |
| درگذشت | تهران 1324ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | دارالفنون، فرانسه در کلینیک دکتر اگزاویه گالزفسکی و کلینیک دکتر دیولافوا (چشم پزشکی) |
| شغل و تخصص اصلی | پزشک |
| لقب | لسانالحکما |
| سمت | رئیس بخش چشمپزشکی بیمارستان دولتی، رئیس بیمارستان وزیری، رئیس کلینیک گالزفسکی در فرانسه، نماینده مردم مشهد مجلس اول شورای ملی، نماینده مردم تهران در مجلس دوم شورای ملی |
| خویشاوندان سرشناس | محمدقلی شمس (فرزند) |
یحیی شمس ملکآرا (همدان 1253 - تهران 1324ش) Yahya Shams Malek-Ara
پزشک ایرانی. شخصیت پزشکی تأثیرگذاری در دو دورۀ قاجار و پهلوی بوده و فرزندانش (خاصه محمدقلی شمس) نیز از سرآمدان چشمپزشکی نوین ایران بودهاند. در نیمۀ دوم قاجاریه کشور ایران در زمینۀ سلامت عمومی وضعیتی تأسفبار داشت و یحیی شمس از کسانی بود که برای گسترش مراکز درمانی و پیشرفت چشمپزشکی کوشید؛ همچنین در راهاندازی و ساماندهی به مراکز آموزشی و درمانی چشم و بینایی در دورۀ پهلوی نیز فعالیت گسترده داشت؛ بهویژه در بحبوحۀ دو جنگ جهانی.
پدرش عبدالحسین میرزا ملقب به شمس ملکآرا و شمسالشعرا نوۀ فتحعلیشاه قاجار، از زمینداران بزرگ همدان و دارای ذوق ادبی و شعری و شخصیت عرفانی بود. پس از کوچ خانواده از همدان به تهران، یحیی از 1265ش در دارالفنون، آموختن را آغاز کرد. پس از اتمام دورۀ نخست آموزشی، طب قدیم را نزد سلطانالعلماء نائینی و طب جدید را نزد دکتر البو فرانسوی و دکتر بازیل آموخت و دیپلم پزشکی دریافت کرد. پس از آمدن دکتر راتول[۱]، از 1273ش نزد او به فراگیری چشمپزشکی پرداخت. برای تکمیل تحصیلات چشمپزشکی، در 1276ش عازم فرانسه شد و در کلینیک دکتر اگزاویه گالزفسکی[۲] و کلینیک دکتر دیولافوا مراحل آموزشی و عملی را گذراند و در 1281ش به ایران بازگشت. به هنگام تحصیل چشمپزشکی در دارالفنون، با اسماعیلخان امینالملک، محمدخان شیمی، حاج زینالعابدین و علیرضا مهذبالسلطنه همشاگردی بود و اینان هستۀ اولیۀ چشمپزشکی نوین ایران را پی ریختند؛ اما یحیی شمس به دلیل برتریها، توسط ناصرالدین شاه ملقب به لسانالحکما شد.
پنج پسر و چهار دختر داشت: محمدقلی شمس چشمپزشک؛ علی شمس خونشناس و رئیس بهداری ارتش؛ فتحعلی شمس چشمپزشک؛ قهرمان شمس استاد شیمی دانشگاه تهران و اکبر شمس مهندس؛ و دخترها: عالم شمس، ملک حامدی، پروین جهانبانی و جهان شمس.
مسئولیتها و خدمات
ریاست دارالفنون در چند دوره و مجموعاً 25سال؛ ریاست بخش چشمپزشکی بیمارستان دولتی (سینای کنونی)؛ ریاست بیمارستان وزیری؛ ریاست کلینیک گالزفسکی در فرانسه (1278 - 1280ش)؛ نمایندگی مردم مشهد در مجلس اول شورای ملی؛ نمایندگی مردم تهران در مجلس دوم شورای ملی؛ راهاندازی کلاس چشمپزشکی در دارالفنون در 1294ش (در زمان جنگ جهانی اول)؛ کمک به برادرش شهابالدوله (وزیر علوم) به منظور اصلاح وزارتخانه.