آریانیسم
آرْیانیسم (Arianism)
بدعتی در دین مسیحیت، نشأت گرفته از عقاید کشیشی به نام آریوس[۱] (ح ۲۵۶ـ۳۳۶م) در حدود ۳۱۰م. آریانیسم که منکر الوهیت کامل عیسی و قائل به برتری اقنوم پدر بر اقنوم پسر بود، در ۳۲۵م به‌عنوان بدعت در شورای نیقیه[۲] محکوم شد. با این همه، آریانیسم تقریباً ۲۰۰ سال پس از آن نیز در میان گوت‌ها[۳] و دیگر قبایل توتونی[۴] ادامه یافت و تا قرن ۶م در افریقا و تا قرن ۷م در اسپانیا پیروانی داشت. متکلمانی در قرون ۱۷ و ۱۸م عقایدی شبیه به آریانیسم از جمله یکتاباوری داشتند؛ یکتاباوران[۵] خدا را وجودی واحد می‌دانستند و منکر تثلیث بودند. در ۱۹۷۹م احیای این بدعت در مسیحیت در آثار متکلمانی مانند ادوارد شیله‌بِیکس[۶] بلژیکی دوباره سبب نگرانی واتیکان شد.