اخترشناسی پرتو گاما
اخترشناسی پرتو گاما (gamma-ray astronomy)
در اخترشناسی، بررسی اجسام آسمانی[۱] گسیلندۀ پرتوهای گاما[۲] این پرتوها فوتون[۳]های پُرانرژی با طول موج[۴]های بسیار کوتاهند. بیشتر تابش[۵]های آشکارسازی‌شده از برخورد پرتوهای کیهانی[۶] با گاز هیدروژن در کهکشان[۷] ما ناشی می‌شوند. چند منبع پرتو گاما شناسایی شده است که سحابی خرچنگ[۸] و تپ‌اختر[۹]ِ بادبان[۱۰] (قوی‌ترین منبع پرتو گامای آشکارسازی‌شده) ازجملۀ آن‌هایند. آشکارسازی پرتوهای گاما دشوار است و عموماً بررسی آن‌ها با استفاده از آشکارسازهایی که با بالون یا ماهواره حمل می‌شوند، صورت می‌گیرد. نخستین ماهواره‌های پرتو گاما SAD II (۱۹۷۲) و COS (۱۹۷۵) بودند. هرچند که در عملیات آپولو ۱۵ و آپولو ۱۶ هم، به‌ترتیب در ۱۹۷۱ و ۱۹۷۲، ردیاب‌های پرتو گاما به فضا برده شدند. ماهوارۀ SAS II بعد از چندماه از کار افتاد، اما COS.B تا ۱۹۸۲ به کارش ادامه داد و مساحی کامل قرص کهکشانی[۱۱] را عملی ساخت. در آوریل ۱۹۹۱، رصدخانۀ پرتو گامای کامپتون[۱۲]، برای پنج‌سال بررسی پرتو گاما در آسمان با شاتل[۱۳] فضایی آتلانتیس[۱۴] به فضا پرتاب شد. این رصدخانه ۶۱۷میلیون دلار امریکا ارزش داشت و با وزن ۱۶.۷ تُن، سنگین‌ترین باری است که تا به حال با شاتل فضایی حمل شده است.