ارتدوکس

اُرتُدوکس (orthodox)

(از واژۀ ارتُدوکسوس یونانی به معنی «درست‌آیین») مشرب صادق و پیروان آن، در مقابل مسلک‌های هترودوکس یا ارتدادی و رهروان آن‌ها. نخستین‌بار توسط آبای یونانی کلیسای مسیحی در اوایل قرن ۱۴م به کار رفت. از آن‌جا که بیش و کم هر گروه مسیحی خود را صاحب آیین صائب می‌داند، معنی «ارتُدوکس» در هر مورد خاص را فقط پس از بررسی متنی که این واژه در آن به کار رفته است می‌توان به درستی تعیین کرد. ارتُدوکس بخشی از عنوان رسمی کلیسای یونانی‌زبان (کلیسای ارتدوکس شرق) و هم‌کیشان آن را تشکیل می‌دهد. همین‌طور بعضی از کلیساهای شرقی کوچک‌تری که در قرن ۵م به دنبال مناقشۀ تک‌سرشت‌باورانه بر سر مسئلۀ دوماهیتی مسیح از بقیۀ جهان مسیحی جدا شدند. در یهودیت، ارتدوکس، مذهبی است که بیشترین پای‌بندی را به سنت یهود دارد. از این‌رو با یهودیت اصلاحی جدید مخالف است که می‌گوید در تورات و دیگر متون مقدس یهود، هم تعالیم اخلاقی با اعتبار همیشگی وجود دارد و هم تفسیرهایی از شریعت بر اساس شرایط تاریخی و فرهنگی که امروزه دیگر اعتبار ندارند. یهودیان ارتدوکس شریعت را تغییرناپذیر و یگانه معیار سلوک دینی می‌دانند. در اسلام، اصطلاح ارتدوکس برای تفکیک اسلام حقیقی از عقاید رافضی، همچون معتزله، به کار رفته است. ارتدوکس همچنین به گرایشی در مذهب پروتستان اطلاق می‌شود که معمولاً در تفسیر کتاب مقدس کاملاً محافظه‌کار است. از اصطلاح ارتدوکس تبشیری عموماً دربارۀ مسیحیت پروتستانی استفاده می‌شود که بر حجیت تام یا لفظ به لفظ کتاب مقدس و خطاناپذیری آن تأکید می‌ورزد. در معنای غیرمذهبی، آرای مقبول در جمع منسجمی از صاحب‌نظران یا در رشته‌ای از علوم نیز ارتدوکس نامیده می‌شود.

---