ازدواج

اِزدِواج (marriage)
وصلتی مُجاز به لحاظ قانونی، شرعی یا فرهنگی بین یک مرد و یک زن (تک‌همسری)، یک مرد و دو زن یا بیشتر (چندزنی)، یک زن و دو مرد یا بیشتر (چندهمسری). مبنای ازدواج در جوامع گوناگون تفاوت‌های بسیار دارد؛ در جوامع غربی بر مبنای عشق رمانتیک صورت می‌گیرد و در برخی از جوامع دیگر بر مبنای آنچه از پیش مقرر شده است. با این وصف، در بیشتر موارد در آیین‌ها، پیمان‌ها یا رسم‌های ازدواج حقوق و وظایفی تعیین می‌شوند که ازجملۀ‌ آن‌ها می‌توان از مراقبت یاد کرد. برای تداوم نسل و حراست از دارایی‌ها عموماً‌ انتظار می‌رود که خانواده صاحب فرزند شود. از دهۀ ۱۹۹۰ در برخی از کشورها وصلتِ دو همجنس نیز ازدواج تلقی شده است. در اجتماعات گوناگون، بر مبنای قوانین و آداب رایج، محدودیت‌های متفاوتی بر انتخاب همسر اِعمال می‌شود؛ از آن شمار است، محدودیت‌های سنی، که براساس آن‌ها ازدواج کمتر از سن معیّن اعتبار ندارد؛ درجۀ خویشاوندی یا روابط خاص دیگری که بر مبنای آن‌ها ازدواج منع یا توصیه می‌شود؛ عوامل اقتصادی نظیر توانِ تهیۀ جهیزیه؛ تفاوت‌های دینی، طبقاتی یا پایگاهی یا انتظارات مبتنی‌بر آن‌ها؛ الزامات پزشکی، نظیر آزمایش خون؛ لزوم کسب اجازه از والدین، خانواده یا اجتماع؛ مذاکراتی که واسطه‌های ازدواج باید انجام دهند، آن‌گونه که در ژاپن رایج است و در گذشته بین یهودیان مرسوم بود؛ رنگِ پوست، چنان‌که در افریقای جنوبی تا ۱۹۸۵ ازدواج اروپاییان و غیراروپاییان ممنوع بود؛ در برخی از ایالت‌های جنوبی امریکا تا ۱۹۶۷ ممنوعیت ازدواج بین سفیدپوستان و سیاه‌پوستان و در برخی از ایالت‌های غربی امریکا بین سفیدپوستان و آسیایی‌ها نیز برقرار بود. در کشورهای غربی روندهای اجتماعی در مقولۀ ازدواج به‌گونه‌ای بوده که به برابری حقوق زنان و مردان انجامیده است. در بیشتر کشورهای اروپایی و در امریکا ثبت قانونی ازدواج یا برگزاری مراسم دینی اجباری است. البته ازدواج‌های عرفی، یعنی هم‌خانگی زن و مرد بدون برگزاری مراسم قانونی، نیز در برخی از مناطق، ازجمله اسکاتلند و چند ایالت امریکا، رایج است. به‌سبب گوناگونی ازدواج در ایران باستان، هنوز بین محققان تاریخ اجتماعی ایران اختلاف‌نظر وجود دارد. ظاهراً سن ازدواج برای دختران پانزده و برای پسران بیست‌سالگی بوده است. رضایت دختر شرط ازدواج بود، اما باید او را از پدرش خواستگاری می‌کردند. دختران به خانۀ‌ شوهر جهیزیه می‌بردند و مهریه‌ای نیز با توافق عروس و داماد برای عروس تعیین می‌شد. بیشتر ازدواج‌ها در نوروز انجام می‌گرفت. تعدد زوجات ممنوع نبود، اما چون داشتن بیش از یک زن با میزان دارایی ارتباط مستقیم داشت، قاعدتاً مردان عادی نمی‌توانسته‌اند بیش از یک همسر داشته باشند. مواردی از ازدواج با محارم نیز ثبت شده است، که ظاهراً در زمان کمبوجیه از مصریان تقلید شده است و پیشینۀ آن را باید در دوران مادرسالاری جست‌وجو کرد.

 

---