باب، سید علی محمد (شیراز ۱۲۳۵ـ تبریز ۱۲۶۶ق)
باب، سید علی محمد (شیراز ۱۲۳۵ـ تبریز ۱۲۶۶ق)
از مدعیان مهدویت در ایران. در خانواده‌ای تجارت‌پیشه به‌دنیا آمد. در ۱۹سالگی به بوشهر رفت و پس از پنج سال کار تجارت، به عتبات رفت و در درس سید کاظم رشتی، از علمای شیخیه و جانشین شیخ احمد احسایی شرکت کرد. در ۱۲۵۷ق به شیراز بازگشت. پس از درگذشت سید کاظم رشتی، خود را باب امام دوازدهم (عج) (واسطۀ بین امام و مردم) نامید. وی این کار را با تأویل بخش‌هایی از قرآن به روش شیخیه آغاز کرد و تصریح کرد که امام او را مأمور هدایت جهانیان کرده است. به دنبال این ادعا ۱۸ تن از شاگردان شیخی‌مذهب سید کاظم رشتی به او پیوستند. او بعد از مسافرتش به مکه و بازگشت به بوشهر از پیروانش خواست نام او را در اذان به نام باب امام زمان وارد کنند. از این‌رو از سوی والی فارس دستگیر و به شیراز فرستاده شد (۱۲۶۱ق). او طی مناظره‌ای محکوم شد و نزد امام جمعۀ شیراز اظهار توبه و ندامت کرد، اما پس از آن به اصفهان نزد معتمد‌الدوله منوچهرخان گرجی والی اصفهان که نسبت به او اظهار ارادت کرده بود رفت و پس از درگذشت او به قلعۀ ماکو تبعید شد. او آن‌جا با مریدانش ملاقات و مکاتبه داشت، به همین علت برای قطع ارتباط او با شاگردانش به قلعۀ چهریق در ارومیه منتقل شد (۱۲۶۴ق). مدتی بعد به دستور حاجی میرزا آغاسی، وزیر محمدشاه، در مناظره‌ای با علمای تبریز در حضور ناصرالدین میرزا ولیعهد شرکت کرد و به‌ظاهر از دعاویش اظهار پشیمانی نمود. هنگامی که در بازداشت بود، پیروانش آشوب‌هایی در کشور ایجاد کردند که از سوی قوای دولتی به‌‌سختی سرکوب شد. پس از فوت محمدشاه و به‌سلطنت‌رسیدن ناصرالدین‌شاه، امیرکبیر مسامحه در کار باب را صلاح ندید، از این‌رو فتوای قتل وی را از علما گرفت. سرانجام او به همراه یکی از پیروانش در تبریز و در انظار مردم تیرباران شد. باب معتقد به رفتار خشونت‌آمیز دربارۀ مخالفان خود بود و به پیروانش تأکید کرده بود که غیر از کتاب بیان که آن را در نسخ احکام اسلام نوشته نیاموزند. از آثارش دلائل‌السّبعة، قیّوم‌الاسماء، هفت شأن، و بیان (فارسی و عربی) را می‌توان نام برد. نیز ← بابیه