باخرز، شهرستان
| باخرز، شهرستان | |
|---|---|
| کشور | پرونده:Flag of Iran.svg ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| بخش | بخش مرکزی و بخش بالا ولایت |
| جمعیت | 54,615نفر (1395ش) |
| موقعیت | نواحی شرق مرکزی استان خراسان رضوی، |
| نوع اقلیم | معتدل و خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | 1280متر (مرکز شهرستان) |
| تولیدات و صنایع مهم | زعفران |
| نام لاتین | Bakharz |
| شهر ها و آبادی های مهم | دو شهر باخرز و علیاشهر |
باخرز، شهرستان (County) Bakharz
واقع در نواحی شرق مرکزی استان خراسان رضوی، به مرکزیت شهر باخرز. مشتمل است بر دو بخشِ بالا ولایت به مرکزیت شهر تازه‌تأسیس علیاشهر (شامل دهستان بالا ولایت و دهستان اشتین) و بخش مرکزی به مرکزیت شهر باخرز (شامل دو دهستان مالین و دشت ارزنه). براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت این شهرستان 54,615نفر است؛ برپایۀ اطلاعات مرکز آمار ایران، از این رقم حدود 83درصد روستانشین و حدود 17درصد شهرنشینند. شهرستان باخرز از شمال با شهرستان تربت جام، از غرب با شهرستان زاوه، از جنوب غربی با شهرستان خواف، و از جنوب و شرق با شهرستان تایباد محدود شده است.
باخرز از مناطق تاریخی خراسان بزرگ است، که دست کم در آثار جغرافی‌نویسان اولین سده‌های اسلامی با همین نام و یا به شکل «کواخرز» به آن اشاره یا پرداخته شده است. در تقسیمات کشوری دورۀ رضاشاه، دهستانی در بخش طیبات (تایبادِ) شهرستان مشهد بود؛ در سال ۱۳۳۱ش، بخش باخرز با دهستان‌های بالا ولایت، پایین ولایت و میان ولایت تابع شهرستان «جام و باخرز» شد؛ بین سال‌های 1355 تا اواسط سال 1365ش این بخش در تقسیمات جدید کشوری تبدیل به شهرستان تایباد شد؛ از تاریخ اخیر تا پایان سال 1369ش باخرز دهستانی در شهرستان تایباد بود؛ در سال 1370 باخرز تبدیل به بخشی با مرکزیت شهر باخرز شد و نهایتاً در مرداد سال ۱۳۸۹ش با انتزاع بخش باخرز و چند روستای بخش‌های دیگر از شهرستان تایباد، مستقلاً به شهرستان ارتقاء یافت.
ارتفاع مرکز شهرستان از سطح دریا 1280متر، آب و هوای آن معتدل و خشک و عمدۀ شهرستان به صورت اراضی جلگه‌ای است. کوهستانی از شمال غربی به سمت جنوب شرقی در آن امتداد دارد و بلندترین کوه این منطقه به اسم کوه باخرز ۱,۷۵۵متر ارتفاع دارد. آب زمین‌های کشاورزی باخرز را رود روس و ریزابه‌های آن، به علاوۀ رشته‌قنات‌های میروَس، ریگستان و تقی‌آباد و شمار زیادی چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق تأمین می‌کند. مردم شهرستان فارس‌زبان و ترکیبی از اقوام ایرانی، هزاره و افغانی و اغلب سنی حنفی‌مذهبند. شغل بیشتر آنها کشاورزی و دامداری و مهم‌ترین محصول زراعی‌شان زعفران است. جز زعفران، زیره، گندم، جو، پنبه، چغندرقند، انار، توت، انجیر، آلو، زردآلو و انگور نیز از زمین‌های کشاورزی و باغات باخرز برداشت می‌شود.
ابوالحسن علی بن حسن ( - 467ق) (ادیب و شاعر)، و سیف باخرزی و یحیی بن احمد باخرزی (هردو از مشایخ طریقت کبرویه) از نامداران این منطقه‌اند. مردم این ناحیه از قدیم به باخرزی معروف بوده‌اند.