باغ شمال
باغ‌شمال
باغی از دورۀ سلسلۀ آق‌قویونلو و ساختۀ سلطان یعقوب که در جنوب شرقی تبریز کنونی و در حدود خیابان‌های شاهپور (ارتش کنونی) و حافظ و محله مارالان بود. امروز نام یکی از محله‌های شهر تبریز است. باغ‌شمال از چهار قطعه تشکیل شده بود. باغی با نام گلستان رو به کوه سهند که در دو خیابان نزدیک عمارت آن که اندرونی و اتاق‌هایش آینه‌کاری و نقاشی شده بود، درختان سیب و گلابی کاشته شده بود. در باغ دیگر انگورستان‌هایی بود که شیرین و فرهاد نام داشتند. باغ دیگر باغ بادام بود و دریاچه‌ای داشت که در آن قایق‌هایی به چشم می‌خورد. در دورۀ صفوی تا زمان پایتخت شدن اصفهان، باغ‌شمال دارالسلطنه بود. احتمالاً در این دوره به باغ‌شاه شهرت یافته بود. در دورۀ قاجار، حاکمان آذربایجان در باغ‌شمال اقامت داشتند و عباس‌میرزا نایب‌السلطنه عمارت کلاه فرنگی را در آن ساخت. در این دوره، به‌سبب آن‌که حاکمان آذربایجان ولیعهدان قاجار بودند، به باغ شاهزاده شهرت پیدا کرد. دیوان‌خانه، حیاط نظارت‌خانه، حرم‌خانه و حیاط خلوت از قسمت‌های باغ شمال بود. تا اواخر دورۀ قاجار آباد و گردشگاه عمومی بود. در دورۀ محمدعلی شاه و دورۀ استبداد صغیر، پایگاه استبداد‌طلبان شد. حملۀ مشروطه‌خواهان به آن و فرار سربازان قراجه‌داغ از آن، از داستان‌های قهرمانی مردم تبریز است. در سال‌های ۱۳۲۹ـ۱۳۳۰ق قرارگاه سپاهیان اشغالگر روس بود و چند تن از آزادیخواهان و مشروطه‌خواهان، ازجمله ثقة‌الاسلام تبریزی، ضیاءالعلما، شیخ سلیم و یاران آن‌ها و پطرس‌خان، مجاهد ارمنی، در سربازخانۀ آن به دار آویخته شدند. در دورۀ پهلوی در آن پادگان نظامی، دبیرستان نظام، باشگاه افسران، دانشسرای پسران تبریز و میدان ورزشی باغ‌شمال (استادیوم ورزشی تبریز) تأسیس شد. قسمت‌هایی از آن نیز قطعه‌قطعه و فروخته و به خانه‌های مسکونی تبدیل شد.