بخارچه
بُخارچِه
نوعی موسیقی مردمی شهری در بخارا. این موسیقی در مجالس زنانه اجرا می‌شده و مجریان آن سازنده‌ها، موسیقی‌دانان زن و عمدتاً از اقلیت یهودی بخارا، بوده‌اند. برخی از سازنده‌های مشهور اواخر قرن ۱۹ و نیمۀ اول قرن ۲۰ عبارت بودند از عنبر اشک، اسه، گوبور و ناش پتی. تحفه‌خان و عالیه‌خان از آخرین بازماندگان این تیره از موسیقی‌دان‌هایند. موسیقی بخارچه به‌صورت سوئیت‌های معمولاً طولانی اجرا می‌شده است یعنی مجموعه قطعاتی که به‌ترتیب و با نظم خاصی اجرا می‌شوند. امروز، تعداد کمی از این سوئیت‌ها به‌جا مانده است. یکی از آن‌ها با نام بخارچۀ زنگ هنوز در جشن‌های عروسی اجرا می‌شود و جزء جدایی‌ناپذیر این مراسم است. وجه‌تسمیۀ این سوئیت النگوهایی با نام زنگ است که سازنده هنگام اجرا به دست‌های خود می‌بندد و نقش ساز خودصدا را دارد. سوئیت بخارچۀ زنگ امروزی از پنج قطعۀ زیر تشکیل شده است که پی‌درپی اجرا می شود: ای نازنین، هارنجی وای ترنجیه، بای بای بایه، شیرین شیرینه و یک قطعۀ سازی مؤخّره. سرعت سوئیت در حین اجرا به‌تدریج افزایش می‌یابد، به‌طوری که در قسمت پنجم به‌اوج خود می‌رسد. مهم‌ترین ساز در این موسیقی، دایره است و سازنده‌ها، علاوه بر این‌که خواننده‌اند، در نواختن دایره نیز چیره‌دست‌اند. موسیقی بخارچه در‌اصل با موسیقی کلاسیک تاجیکی ـ ازبکی، یعنی شش مقام، و نیز با موسیقی‌های مردمی شهرهایی که در درّۀ زرافشان قرار دارند، هم‌ریشه است.