ثبت
ثَبْت
نوشتن و درج احوال شخصیه یا قرارداد و اسناد، یا حقوق مالکیت معنوی اشخاص (مانند اختراعات یا علایم تجاری) در نزد مقام یا ادارات دولتی، با تشریفات قانونی و در دفاتر مخصوصی که قانون معیّن می‌کند، به‌منظور حفظ سابقۀ آنچه ثبت می‌شود به نحو مضبوط و رسمی و نیز به‌منظور مراعات حقوق شخص و نیز حقوق اشخاص ثالث. هر یک از موارد مذکور پس از این‌که مطابق قانون ثبت شد، از حمایت قانونی و دولتی برخوردار می‌شود و سندی که حاوی ثبت آن موارد باشد، سند رسمی به‌شمار می‌رود. شیوۀ ثبت و درج احوال شخصیه و اسناد و املاک و سایر حقوق اول‌بار پس از اصلاحات دادگستری در زمان علی‌اکبرخان داور، متداول و اجباری شد و به بسیاری از دعاوی و نزاع‌های طولانی، به‌ویژه در زمینۀ مالکیت حقوق و اموال غیر منقول پایان داد و نظم و انظباط منسجمی را ایجاد کرد. امور زیر مهم‌ترین مواردی است که در حقوق ایران باید ثبت شود:
ثبت احوال. منظور ثبت احوال شخصیۀ چهارگانه، یعنی ولادت، ازدواج، طلاق، و فوت، است که باید نزد ادارۀ ثبت احوال انجام شود. با ثبت هر یک از موارد مذکور، ورقه‌ای صادر می‌شود که سند دولتی و رسمی است (شناسنامه، سند ازدواج، سند طلاق، گواهی فوت).
ثبت اسناد. منظور اسناد معاملات و عقود یا ایقاعات (← ایقاع) است. باید در دفترخانۀ اسناد رسمی انجام شود. ثبت کلیۀ معاملات مربوط به اموال غیر منقول، اجباری است و در صورتی‌که ثبت نشود، نزد مقامات رسمی و قضایی معتبر نیست، مگر با حکم قضایی دادگاه. پس از این‌که معامله‌ای ثبت شد، از حمایت قانونی برخوردار است و کلیۀ ادارات دولتی و محاکم مکلف‌اند آن را به‌رسمیت بشناسند.
ثبت املاک. کلیۀ اموال غیر منقول، پس از انجام تشریفات مقدماتی باید در دفتر املاک که نزد ادارۀ ثبت اسناد و املاک است، ثبت گردد تا سند مالکیت آن‌ها صادر شود.
ثبت اختراعات و علائم تجاری. اختراع، هرگونه نوآوری و کشف تازۀ علمی و ابداع محصول صنعتی یا فلاحتی و تولیدی، برای تحصیل یک نتیجۀ صنعتی یا فلاحتی تازه است. امروزه، اختراعات بیشتر به‌صورت دانش فنی (تکنولوژی) است. صاحب اختراع یا علامت تجاری که بخواهد از حق انحصاری اختراع یا علامت خود استفاده کند و دیگران را ممنوع از بهره‌برداری از آن نماید، باید آن را مطابق مقررات و تشریفاتی که در قانون ثبت اختراعات و علائم تجارتی مصوب ۱۳۳۷ش آمده است، نزد ادارۀ ثبت اختراعات، ثبت کند و ورقۀ اختراع یا علامت تجاری بگیرد. پس از این‌که اختراع یا علامت تجارتی ثبت شد، قانون از حقوق انحصاری دارندۀ آن حمایت می‌کند.
ثبت شرکت‌های تجارتی و مؤسسات غیر تجارتی.کلیۀ شرکت‌های تجارتی و نیز مؤسسات غیر تجارتی، در صورتی شخصیت حقوقی می‌یابند (← شخص_حقیقی_و_حقوقی) که نزد ادارۀ ثبت شرکت‌ها، مطابق تشریفات قانونی ثبت شده باشد. قانون تجارت، ثبت شرکت‌ها را اجباری کرده است. مؤسسات غیرتجاری مانند روزنامه‌ها و کانون‌های فنی و تخصصی، نیز باید در ادارۀ ثبت شرکت‌ها با رعایت تشریفات قانونی ثبت شوند.