ذره بنیادی
ذَرِّۀ بُنیادی (elementary particle)
در فیزیک، نوعی ذرۀ زیراتمی. اطلاعی از ساختار داخلی آن در دست نیست و دانسته نیست از اجزای ریزتری ساخته شده است یا نه. به این ترتیب، هر ذرۀ بنیادی را می‌توان یکی از واحدهای اساسی ساختار ماده دانست. ذرات بنیادی را در سه گروه کوارک‌ها[۱]، لپتون[۲]ها، و بوزون‌های پیمانه‌ای[۳] دسته‌بندی کرده‌اند. کوارک‌ها دوازده نوع‌اند: بالا، پایین، افسون، عجیب، سر، ته، و پادذره‌های هر یک از این‌ها. کوارک‌ها و ترکیب‌های سه‌تایی‌شان ذرات سنگینی با نام باریون[۴]ها، و با ترکیب‌های دوتایی‌شان ذرات میان جرمی با نام مزون[۵] تولید می‌کنند. کوارک‌ها و ذرات ترکیبی آن‌ها تحت تأثیر نیروی هسته‌ای قرار می‌گیرند. لپتونها ذراتی‌اند که تحت تأثیر نیروی هسته‌ای قوی قرار نمی‌گیرند. لپتونها هم بر دوازده نوع‌اند: الکترون، موئون، تاو[۶]، نوترینوی الکترونی[۷]، نوترینوی موئونی[۸]، نوترینوی تاو[۹]، و پادذره‌های هریک از آن‌ها. این ذرات علاوه‌بر نیروهای گرانشی و الکترومغناطیسی، تحت تأثیر نیروی هسته‌ای ضعیف قرار می‌گیرند. بوزون‌های پیمانه‌ای نقش حامل نیرو را بین ذرات دیگر برعهده دارند. بوزون‌ها بر چهار نوع‌اند: گلوئون[۱۰]، فوتون[۱۱]، بوزون برداری میانی[۱۲] (+Wو -W و Z) و گراویتون[۱۳]. گلوئون حامل نیروی هسته‌ای قوی، فوتون حامل نیروی الکترومغناطیسی، +Wو -W و Z حامل نیروی هسته‌ای ضعیف، و گراویتون حامل نیروی گرانشی‌اند. ذرۀ اخیر را هنوز مشاهده نکرده‌اند. نیز ← نیروهای_بنیادی