ربن الطبری

(ابوعثمان سهل) از مترجمان و دانشمندان ایرانی دوره‌ی نهضت ترجمه (قرون اولیه‌ی هجری). در قرن دوم و اوائل قرن سوم هجری می‌زیسته است. قفطی او را از یهودیان طبرستان دانسته و گفته است که ربن و ربین و راب از نام‌های مقدمان شریعت یهودی است؛ لیکن می‌دانیم که «ربن» کلمه‌ای سریانی و به معنای استاد، و استاد بزرگ بوده و معمولا برای نامیدن فضلای بزرگ نصرانی و یهود که با زبان و ادب سریانی سر و کار داشته یا خود از مشاهیر علمای سریانی بوده‌اند به کار می‌رفته است. به هرحال در تاریخ طبری هنگامی که ذکر پسر این دانشمند (یعنی علی) رفته، از او به صفت نصرانی یاد شده است. علی بن زید بیهقی گفته است که او از کتّاب شهر مرو و با همتی رفیع و عالم به انجیل و طب بوده و تفسیر ربن «المعلم‌المعلم» است.

نام ربن‌الطبری «سهل» و او طبیب، منجم و عالم به هندسه و ریاضیات بوده و کتبی در حکمت و علوم از زبانی به زبان دیگر (از یونانی و سریانی به عربی) ترجمه کرده است. از جمله‌ی ترجمه‌های وی نسخه‌ای از المجسطی بود از یونانی به عربی که از دیگر نسخه‌های آن زمان کامل‌تر بوده است.

پسرش، علی، که از دانشمندان برجسته‌ی سده‌ی 3ق بوده نخست دبیر مازیار بن قارن بود و چون مازیار در 224ق به دست لشکریان عبدالله بن طاهر اسیر و به دربار خلیفه‌ی عباسی، معتصم، تسلیم شد، وی نیز به خدمت خلیفه درآمد.

---