روسی خان، مهدی (تهران ۱۲۵۴ـ ۱۳۴۶ش)
مهدی روسی‌خان (تهران ۱۲۵۴ـ فرانسه ۱۳۴۶ش)
| مهدی روسی‌خان | |
|---|---|
| زادروز |
تهران ۱۲۵۴ش |
| درگذشت | فرانسه ۱۳۴۶ش |
| محل زندگی | ایران- فرانسه |
| ملیت | ایرانی |
| نام‌های دیگر | مهدی ایوانف |
| شغل و تخصص اصلی | عکاس و فیلمبردار |
| گروه مقاله | سینما |
(نام دیگر: مهدی ایوانف) عکاس و فیلمبردار ایرانی. از پدری انگلیسی و مادری روس در تهران به‌دنیا آمد. مؤسس سینمای عمومی در ایران و سینما فاروس بود. پس از میرزاابراهیم‌خان، مسئول قسمت عکاس‌خانۀ دارالفنون و عکاسباشی دربار شد.
روسی‌خان در سال 1286ش، درست یک سال پس از انقلاب مشروطه، دستگاه پروژکتوری خرید و ابتدا در حرم محمدعلی شاه و سپس در سالن سینمای خیابان فردوسی شروع به نشان دادن فیلم‌های 8 تا 9 دقیقه‌ای کرد. فیلم‌هایی که در ابتدا مخالفت و تحریم سینما توسط علمایی مانند شیخ فضل‌الله نوری را در پی داشت. اما شیخ با دیدن دو سه پرده از فیلم‌ها تحریم را برداشت. ایوانف با یک دستگاه نمایش (سینماتوگراف) و پانزده حلقه فیلم صامت کوتاه، کارش را با نمایش فیلم برای اهل دربار و حرم محمدعلی‌شاه ادامه داد و به‌همین ترتیب شب‌ها دستگاه را با دعوت اعیان و رجال به منزل آنان می‌برد. در مهر ۱۲۸۶ش با اجاره‌‌کردن خانه‌ای در ابتدای خیابان فردوسی (علاالدوله) تماشاخانۀ عکس متحرک و سپس سالن جدیدی در خیابان ناصری، در حیاط دارالفنون، افتتاح کرد. پس از ناآرامی‌ها و جنجال‌های سیاسی در زمان محمدعلی‌شاه، ابتدا سینمای خود را در دروازۀ قزوین تعطیل کرد. پس از آن در اوایل ۱۲۸۸ش محل سینما فاروس را واگذار کرد و وسایل خود را به ژرژ اسماعیلیف و امیرخان فروخت. روسی خان در همین سال دوربینی خرید و عاشورای ۱۳۲۷ قمری (بهمن ۱۲۸۸) تقریباً ۸۰ متر فیلم برداشت. به این ترتیب پس از میرزا ابراهیم‌خان عکاسباشی دومین کسی بود که در ایران فیلمبرداری کرد.
روسی‌خان در ۱۲۹۱ش به فرانسه رفت و در کسوت گماشتۀ همسر محمدعلی‌شاه تا آخر عمر در آن‌جا ماند.