عضدالملک قاجار
عَضُدالملک قاجار (تهران ۱۲۳۸ـ همان‌جا ۱۳۲۸ق)
(علی‌رضا خان قوانلو ایلخانی) دولتمرد ایرانی در دورۀ قاجار. پدرش موسی‌خان فرزند سلیمان خان قاجار از خانوادۀ مادر ناصر‌الدین‌شاه قاجار، مهد علیا، بود. علی‌رضاخان تحصیلات ابتدایی و ادبیات فارسی و صرف و نحو عربی را نزد معلمان سرخانه فرا گرفت. در دَه‌سالگی به غلام‌بچه‌های دربار پیوست و در ۱۲۷۱ق، عنوان افتخاری غلام بچه‌باشی یافت. چون خبرهای اندرون شاهی را به میرزا آقاخان نوری، صدر اعظم، می‌رسانید به دستور ناصر‌الدین‌شاه او را چوب زدند و از خلوت شاهی بیرون کردند، اما با وساطت مهد علیا بار دیگر به دربار بازگشت و با پرهیزکاری، راستگویی و رک‌گویی به‌تدریج به شاه نزدیک‌تر شد. در ۱۲۸۲ق، که ناصر‌الدین‌شاه خواست تا گنبدهای حرم امام موسی کاظم (ع) و امام حسن عسکری (ع) را زر اندود کند، علی‌رضا خان را برای این کار برگزید. در ۱۲۸۵ق، به جای میرزا محمدحسین قزوینی که در ۱۲۸۴ق در‌گذشت لقب «عضدالملک» یافت. در ۱۲۸۷ق، در سفر ناصر‌الدین‌شاه به عتبات عراق با وی همراه بود. در ۱۲۸۸ق، خوانسالار و در ۱۲۸۹ق مُهردار شاه شد. در ۱۲۹۰ق، ایلخانی قاجاریان به او سپرده شد و در همان سال در سفر شاه به اروپا با او همراه بود. در۱۲۹۲ق، با حفظ سِمت‌هایی که داشت به حکومت مازندران رسید. عضدالملک عمارت‌های صفویه در اشرف‌البلاد (بهشهر) و آمل را بازسازی و باغ شاهی بحر ارم را در بارفروش (بابل) مرمت کرد. وی در۱۳۰۴ق، به وزارت عدلیه رسید. در۱۲۹۵ق، در سفر دوم شاه به اروپا وی را همراهی کرد. چون از آشفتگی دربار و کارهای بی‌رویه مظفر‌الدین شاه ناخرسند بود، از بسیاری کارها کناره گرفت. در مهاجرت کبری برای بازگرداندن علمای مهاجر به قم رفت. در۱۳۲۷ق، که محمدعلی شاه از پادشاهی برکنار شد و احمد میرزا، ولیعهد دوازده‌ساله‌اش به جای او نشست عضدالملک را به نیابت پادشاهی برگزیدند، اما دورۀ نیابت او بیش از سیزده ماه نپایید و به‌جای او ابوالقاسم خان ناصر‌الملک به نیابت سلطنت رسید.