غریبه و مه (فیلم)
stranger and fog (movie)
دومین فیلم بلند سینمایی بهرام بیضایی، در مقام کارگردان، تولید 1351- 1352ش. غریبه و مه که در گونۀ معمایی و در سبک رئالیسم جادویی است، در اسالیم گیلان فیلمبرداری شده. این فیلم در سال 1353 به نمایش درآمد و در گیشه با اقبال تماشاگران مواجه نشد. پوستر تبلیغاتی فیلم را بیضایی خود (با استفاده از خطاطی عنوان فیلم توسط مرتضی ممیز) ساخته است. غریبه و مه در سال 1354 در جشنوارۀ بین‌المللی فیلم لندن برندۀ جایزۀ بهترین فیلم شده است. فیلمنامۀ این فیلم برعکس بیش‌تر فیلم‌های بیضایی منتشر نشده و هم‌اکنون نسخۀ باکیفیتی هم از فیلم در دست نیست.
از ویژگی‌های غریبه و مه به داستان پیچیده و رازآلود همراه با رویکرد به آیین‌های اساطیری، بازی‌های به‌یادماندنی، دیالوگ‌های درشت و پرمحتوا، میزانسن قوی، دوربین متحرک با انتخاب زوایای تاثیرگذار، لوکیشن‌های متنوع، شات‌های باز و بستۀ متنوع و ضرباهنگ و تدوین نفسگیر می‌توان اشاره کرد.
زمان فیلم: 140 دقیقه
خلاصۀ داستان
در یک آبادی پرت‌افتادۀ كنار دریا در شمال، اهالی قایقی را می‌بینند كه به سوی ساحل پیش می‌آید. قایق را از آب می‌گیرند و در آن مردی زخم‌خورده را (با بازی خسرو شجاع‌زاده) می‌یابند كه نامش آیت است و نمی‌داند چه بر سرش آمده است. زنی به نام رعنا (با بازی پروانه معصومی)، كه شوهرش در دریا غرق شده و جسدش را پس نداده، كنجكاو احوال آیت است. این مساله كینۀ خانوادۀ شوهر او را برمی‌انگیزد. اهل آبادی از آیت می‌خواهند كه یكی از دختران آبادی را به عقد خود درآورد. وقتی آیت رعنا را انتخاب می‌كند، درگیری و دودستگی پیش می‌آید. در مراسم عروسی گرگی به آبادی می‌زند و دو ناشناس سر راه آیت قرار می‌گیرند و از او می‌خواهند به دنبال آنها برود. آیت نمی‌پذیرد و چندی بعد، با مرد ناشناسی درگیر می‌شود. آیت پس از كشتن مرد درمی‌یابد كه او شوهر گمشدۀ رعنا بوده است. روزی مردی در جامۀ سیاه، با قایق از میان مه به آبادی می‌آید، و پس از خرید مقداری آذوقه راه آمده را بازمی‌گردد. آیت دچار هراس می‌شود، و روز بعد چند غریبه سوار بر پنج قایق به آبادی می‌آیند و با آیت درگیر می‌شوند. اهالی نیز به كمک آیت می‌آیند. هر پنج مرد از پا درمی‌آیند و آیت، كه زخم برداشته است، سوار بر قایق از ساحل دور می‌شود تا بداند كه در آن طرف آب چه خبر است. رعنا از نو لباس سیاه به تن می‌كند.
برخی از بازیگران و دیگر عوامل تولید
نویسنده: بهرام بیضایی
تهیهکننده: محمدتقی شكرایی
دستیار کارگردان: واروژ کریم‌مسیحی
تدوینگر: بهرام بیضایی
مدیر فیلمبرداری: مهرداد فخیمی
صدابرداران: روبیك منصوری و محمد كلهر
بازیگران: پروانه معصومی؛ خسرو شجاع‌زاده؛ منوچهر فرید؛ عصمت صفوی؛ ولی‌الله شیراندامی؛ سامی تحصنی؛ رضا یاقوتی؛ اسماعیل پوررضا؛ محمد پورستار؛ محسن محمدباقر؛ ایرج رامین‌فر؛ مجید مظفری