فداییان اسلام
فداییان اسلام
از گروه‌های سیاسی ـ مذهبی دهۀ ۱۳۲۰ش. این جمعیت را، در اوایل ۱۳۲۴ش، سید مجتبی میرلوحی، معروف به نواب صفوی، با همکاری برادران واحدی (سید عبدالحسین و سید محمد)، عمدتاً به‌منظور مبارزه با عقاید و تبلیغات احمد کسروی تأسیس کرد. فداییان اسلام در آغازِ تشکیل جبهۀ ملی ایران، به همکاری با آن پرداخت اما در نخست‌وزیری دکتر محمد مصدق اختلافاتی میان فداییان اسلام با جبهۀ ملی و مصدق پدید آمد که به جدایی کامل آن از جبهۀ ملی انجامید. فداییان اسلام، نخستین تشکیلاتی بود که به تبلیغ و ترویج حکومت اسلامی پرداخت و طرح‌ها و برنامه‌های جامع و مدوّنی درخصوص سازمان و تشکیلات روحانیت، وزارتخانه‌ها، مجلس، رادیو، جراید و بسیاری از مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در قالب دینی عرضه کرد. صرف نظر از برخی گروه‌های سیاسی عصر مشروطه، فداییان اسلام، همچنین اولین سازمانی بود که برای تحقق آرمان‌ها و اهداف خود به ترور متوسل شد. قتل سید احمد کسروی، عبدالحسین هژیر، سپهبد حاج‌علی رزم آرا، دکتر زنگنه و سوء‌قصد نافرجام به دکتر سید حسین فاطمی و حسین علاء ازجمله اقدامات اعضای فداییان اسلام بود. ترور علاء، که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ رخ داد، به سرکوب این جمعیت و اعدام یا زندانی‌‌شدن رهبران و فعالان آن انجامید. با قتل عبدالحسین واحدی به‌‌دست سپهبد تیمور بختیار، فرماندار نظامی تهران، در دفتر کار او، و اعدام نواب صفوی، خلیل طهماسبی، مظفر ذوالقدر و محمد واحدی در ۲۷ دی ۱۳۳۴، جمعیت فداییان اسلام عملاً متلاشی شد. در دورۀ فعالیت این جمعیت، نشریۀ منشور برادری به‌‌عنوان ارگان و نشریات دیگری ازجمله نبرد ملت و اصناف از سوی فداییان اسلام انتشار می‌یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فداییان اسلام در دو شاخه با نام‌های «فداییان اسلام» و «فداییان اسلام (وفاداران شهید نواب صفوی)» فعالیت خود را از سر گرفت.