قرچک، شهرستان
| قرچک، شهرستان | |
|---|---|
| استان | استان تهران |
| بخش | مرکزی |
| جمعیت | 269,138نفر (1395ش) |
| موقعیت | واقع در نواحی مرکزی استان تهران |
| نوع اقلیم | آب‌وهوای خشک و نیمه‌بیابانی با تابستان‌هایی گرم و زمستان‌هایی نسبتاً سرد |
| ارتفاع از سطح دریا | حدود ۹۵۰متر (در مرکز شهرستان) |
| نام لاتین | Qarchak |
| شهر ها و آبادی ها | قرچک |
قرچک، شهرستان (County) Qarchak
واقع در نواحی مرکزی استان تهران، به مرکزیت اداری شهر قرچک. دربارۀ وجه تسمیۀ آن نظراتی ابراز شده که هیچ‌کدام درست به‌نظر نمی‌رسند؛ اما به احتمال این کلمه شکل تغییریافتۀ «قرج» (به فتح اول) باشد که دهخدا به نقل از الانساب سمعانی و معجم‌البلدان آن را به‌ترتیب ناحیه و شهرکی در ری آورده است. در دو کیلومتری شمال شهر قرچک (در روستای قشلاق جیتو) محوطه‌ای باستانی، موسوم به تپۀ پردیس قرچک، کشف و کاوش شده که در آن آثاری از دوره‌های عصر مفرغ و آهن به دست آمده است. در این محوطه که از دو قسمت تپۀ مرکزی و گورستان تشکیل شده، کوره‌های متعدد تولید سفال به همراه چرخ سفالگری 7هزارساله، ۳۰ قبر، اشیاء مفرغی، گوشوارۀ طلا و ظروف سفالی کشف شده و به دست آمده است. این مجموعه با وجود ثبت در فهرست آثار ملی، مورد حراست قرار نگرفته است. قرچک در دهۀ 1320ش روستای کوچکی در بخش ورامین از توابع شهرستان تهران بود. این روستا با راه‌اندازی کوره‌های آجرپزی پرشمار در اطرافش طی دهه‌های بعد گسترش یافت و به دهستان تبدیل شد. در سال 1355ش قرچک به شهر تبدیل شد. این شهر در دهه‌های بعد مرکز اداری بخش مرکزی شهرستان ورامین بود. در نیمۀ دوم سال 1381ش، بخش قرچک به مرکزیت شهر قرچک و متشکل از دهستان‌های در تابعیت شهرستان ورامین ایجاد گردید. نهایتاً این بخش در اواخر سال 1391ش، براساس مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 29 آذر همان سال، با انتزاع از شهرستان ورامین به شهرستانی با یک بخش (مرکزی)، دو دهستان ولی‌آباد و قشلاق جیتو (با مجموع 11 روستای مسکونی) و یک شهر ارتقاء یافت. شهرستان قرچک و خاصه مرکز آن که چند شهرک اقماری را نیز در محدوده‌اش دارد، طی دو دهۀ گذشته افزایش جمعیت تساعدی داشته، که علت آن را سرریز جمعیت شهر تهران (عمدتاً به دلیل گرانی هزینه‌های مسکن پایتخت) به این منطقه می‌دانند.
شهرستان قرچک در غرب و شمال غربی با شهرستان ری، در شمال شرقی و شرق با شهرستان پاکدشت، و در جنوب با شهرستان ورامین محدود شده است. در سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت این شهرستان 269,138نفر بوده، که از این مقدار نزدیک به 86درصد ساکن شهر قرچک و شهرک‌های آن و باقی روستانشینند.
شهرستان قرچک با 90کیلومترمربع مساحت و ارتفاع حدود ۹۵۰متر (در مرکز آن)، در دشت واقع شده و فاقد عوارض طبیعی مهمی (از قبیل کوه و رود) است. این شهرستان دارای آب‌وهوای خشک و نیمه‌بیابانی با تابستان‌هایی گرم و زمستان‌هایی نسبتاً سرد است. منابع آبی شهرستان را آب‌های زیرزمینی (قنات و چاه) تشکیل می‌دهند. مردم این شهرستان ترکیبی از اقوام مختلف چون کردهای پازوکی، ترک‌های آذربایجان، لرها و خراسانی‌ها هستند که جز فارسی به زبان‌ها و گویش‌های خودشان نیز سخن می‌گویند. مذهب غالب آنها شیعۀ دوازده‌امامی است. در این شهرستان یک شهرک صنعتی با وسعت ۷۵۵هکتار طراحی شده که برخی فازهای آن ساخته شده و برخی واحدهایش فعال است. جز فعالیت در مشاغل صنعتیِ واحدهای صنعتی شهرستان‌هایِ دیگر تهران (از جمله ورامین، پاکدشت و ری)، و کار در شرکت‌های خدماتی مرتبط با مصالح ساختمانی و همچنین کسب‌وکارهای محلی، بیشتر مردم شهرستان در بخش‌های کشاورزی، دامپروری و پرورش طیور فعالیت دارند. پرورش گاوهای سنگین‌وزن در شهرستان قرچک (به صورت صنعتی و نیمه‌صنعتی)، بخش زیادی از نیاز استان تهران را به گوشت قرمز و لبنیات برطرف می‌کند. همچنین صنعت مرغداری قرچک برطرف‌کنندۀ بخشی از نیاز استان تهران به گوشت مرغ و تخم‌مرغ است. به این دو مورد این را هم باید اضافه کرد که میزان تولید محصولات صیفی (خاصه گوجه فرنگی)، سبزی‌جات و میوه‌های گلخانه‌ای این شهرستان در استان حائز اهمیت است. پس از اینها، گندم، جو و ذرت مهم‌ترین محصولات زراعی شهرستان قرچکند. در این شهر باغداری رونق چندانی ندارد.