قصر قاجار
قصر قاجار
در ۱۲۱۳ق و دورۀ فتحعلی‌شاه قاجار در حومۀ شمالی تهران که خرم‌دره نام داشت، بنا شد. روی یک تپه ساخته شده بود و به شکل آمفی‌تئاتر بود. مصالح آن را جوانان ایل قاجار حمل کرده بودند، به همین سبب، به قصر قاجار شهرت داشت. یک نمای سادۀ آجری داشت و داخل آن با آینه‌های قدی، تابلوهای نقاشی، آینه‌کاری، گچ‌بری و اکلیل‌کاری و درهای منبت‌کاری تزیین شده بود. چهار برج مراقبت در چهار گوشۀ قصر به آن هیئت یک قلعۀ نظامی را داده بود. ورودی آن بالاخانه‌ای داشت که تصویر شاهزادگان قاجار و چهار زن که یکی از آن‌ها غرق در اسلحه بود، نقاشی شده بود. بالای تپه استخری بزرگ بود. باغ آن خیابان‌های موازی پرگل و درخت داشت. در منطقۀ قصر قاجار نهر یا رودی بود که در آن ماهی‌گیری می‌شد. پایین تپه، اصطبل، زنبورک‌خانه و نقاره‌خانه بود. پس از مرگ فتحعلی‌شاه متروک ماند. در ۱۲۸۶ق در دورۀ ناصرالدین‌شاه تغییراتی در آن دادند و پای تپه در فواصل معیّن میله‌های پیچاپیچ برای حمل آب به داخل قصر نصب شد. یک‌بار در سال به زنان شاه اختصاص می‌یافت و در آن مسابقۀ کشتی برگزار می‌شد. اقامتگاه میرزا آقاخان نوری در کنار قصر بود. تا اواخر دورۀ مظفری، اردوی سالانۀ قزاق‌ها پایین تپه قصر قاجار برپا می‌شد و شاه از رژۀ آن‌ها بازدید می‌کرد. در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، عده‌ای از بازداشت‌شدگان در قصر قاجار محبوس شدند، و در اواخر دورۀ قاجار دو فوج نظامی در آن‌جا مستقر شدند. در ۱۳۰۵ش، نخستین دکل بی‌سیم ایران در زمین‌های منطقۀ قصر قاجار برپا شد. در ۱۳۰۸ در جنوب قصر یک زندان بزرگ احداث شد که به زندان قصر شهرت یافت. در ۱۳۱۹، با نصب دستگاه فرستندۀ رادیو، نام قصر قاجار به بی‌سیم پهلوی تغییر یافت. اما نام قصر بر زندان و محلۀ چهارراه قصر و ایستگاه اتوبوس قصر در جادۀ قدیم شمیران باقی ماند. بعدها دادرسی ارتش در آن‌جا برپا شد. امروز، دادستانی انقلاب، تأسیسات ارتش، دانشگاه پلیس و سازمان جغرافیایی (آسمان‌نما) در منطقۀ قصر قاجار است.