کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹

حرکت بعضی واحدهای دیویزیون قزاق به فرماندهی رضاخان میرپنج به‌طرف تهران، بدون اطلاع احمدشاه و فتح‌الله‌خان اکبر، صدراعظم وقت، و تصرف این شهر در نیمه‌های شب سوم اسفند ۱۲۹۹ش. در نتیجۀ این حرکت، دولت وقت ساقط شد و احمدشاه تحت فشار سفارت انگلیس، در روز سوم اسفند، سید ضیاءالدین طباطبایی را به صدارت منصوب کرد و رضاخان میرپنج را با لقب سردار سپه به فرماندهی کل قوا برگزید. به دستور دولت جدید، از همان روز در شهر تهران حکومت نظامی برقرار شد و کلیۀ وزارتخانه‌ها و ادارات، به جز ادارۀ ارزاق، و تمامی مغازه‌های مشروب‌فروشی و سینماها و باشگاه‌ها و روزنامه و مجامع تعطیل گردید و اجتماعات ممنوع شد و گروهی از اعیان و اشراف و علما و مخالفان سرشناس قرارداد ۱۹۱۹ بازداشت شدند. منشأ این کودتا، شکست قرارداد معروف ۱۹۱۹ بود. دولت انگلیس پس از ناامیدی از اجرای قرارداد به دخل و تصرف در امور قزاقخانه و بعضی تغییرات اساسی در ساختار فرماندهی آن پرداخت و تمهیدات لازم را برای اجرای کودتایی که متضمن منافع آن دولت بود فراهم آورد و آن دسته از واحدهای قزاق را که به هر دلیلی از مقابل نهضت جنگل به قزوین عقب نشسته بودند برای همین منظور به تهران سوق داد. این کودتا مبدأ تحولات مهمی همچون انقراض سلسلۀ قاجاریه و تشکیل سلطنت پهلوی بود.