لولی، ژان ـ باپتیست (۱۶۳۲ـ۱۶۸۷)

لولی، ژان‌ـ ‌باپتیست (۱۶۳۲ـ۱۶۸۷)(Lully, Jean-Baptiste)

ژان ـ باپتیست لولی Jean-Baptiste Lully
زادروز	۱۶۳۲م
درگذشت	۱۶۸۷م
ملیت	فرانسوی ایتالیایی تبار
شغل و تخصص اصلی	آهنگ ساز
شغل و تخصص های دیگر	رقصنده باله
آثار	آلسست (۱۶۷۴)؛ آرمید و رنو (۱۶۸۶)
گروه مقاله	موسیقی

ژان باپتیست لولی

(نام اصلی: جووانّی باتّیستا لولّی) آهنگ‌ساز فرانسوی ایتالیایی‌تبار. آهنگ‌ساز دربار لوئی چهاردهم، پادشاه فرانسه، بود. موسیقی باله و نیز موسیقی نمایش‌نامه‌های مولیر را می‌ساخت، و با آثاری همچون آلسست (۱۶۷۴) و آرمید و رِنو (۱۶۸۶)، اپرای فرانسوی را بنا کرد. در ضمن رقصندۀ باله هم بود. لولی پسر یک آسیابان بود و تحصیلات چندانی نداشت و نواختن گیتار و ویولن را نیز با کمترین راهنمایی فراگرفت. ابتدا به گروهی از نوازندگان دوره‌گرد پیوست، اما در ۱۶۴۶ شوالیه دو گیز او را کشف کرد و به فرانسه برد، و در آن‌جا شاگرد آشپز و جزو خدمتکاران مادموازل دو مونپانسیه، از خویشاوندان پادشاه، شد؛ وقتی بانویش توانایی لولی را در موسیقی دریافت، او را جزو پیشخدمت‌های شخصی و سرپرست گروه زهی خود کرد. لولی در ۱۶۵۲ به خدمت در دربار لوئی چهاردهم درآمد؛ در آن زمان لوئی چهاردهم ۱۴ سال داشت. لولی رقصندۀ باله، و از ویولن‌نوازان گروه «۲۴ ویولن» پادشاه، و آهنگ‌ساز شد. در ۱۶۵۸ باله‌های خود را ساخت، البته او از ۱۶۵۳ در ساخت برخی باله‌ها شرکت داشت که خود پادشاه در آن‌ها می‌رقصید. در ۱۶۶۱ شهروند فرانسه و آهنگ‌ساز گروه موسیقی پادشاه و در ۱۶۶۲ استاد موسیقی خانوادۀ سلطنتی شد. علی‌رغم تمایلات آشکارا همجنس‌بازانه‌اش، که در آن زمان مجازاتش مرگ بود، همچنان از حمایت دربار برخوردار بود. کادموس و هِرمیون، نخستین اپرای او، در ۱۶۷۳ خلق شد و در این هنگام اجازه‌نامه‌ای سلطنتی به او دادند که اختیار برنامه‌های اپرایی را کلاً به او واگذار می‌کرد و اجازه‌نامۀ قبلی‌ای که به پیِر پرَن و روبِر کَمبِر داده شده بود، را بی‌اعتبار می‌کرد. در ۱۹۷۲ آکادمی رویال دو موزیک، نام نخستین اپرای پاریس با ضیافت‌های آمور و باکوس، اولین آثار پاستیچّویی، او گشایش یافت. بیشتر اپراهای لولی با همکاری فیلیپ کینو، و بیشتر باله‌های او نیز با همکاری مولیر ساخته شدند. آخرین اپرای کامل او آکیس و گالاته‌آ (۱۶۸۶) نام داشت؛ او تا آن زمان سبک اپرایی فرانسه را دگرگون کرد، اوورتور قراردادی فرانسوی را تکامل بخشید و نوعی رسیتاتیف همراه دکلمه را وارد آن کرد که جایگزین رسیتاتیف قبلی با همراهی هارپسیکورد شد. در ۱۶۸۷ هنگام رهبری یک ته‌دئِوم برای جشن بهبودی پادشاه، با عصای رهبری پای خود را مجروح کرد و از مسمومیت خونی ناشی از آن درگذشت. اپرای آشیل و پولیکسِن ناتمام او را، پاسکال کُلاس تکمیل کرد. از‌جمله آثار اوست:

اپراها تِزه (۱۶۷۵)، آتوس (۱۶۷۶)، ایزیس (۱۶۷۷)، پْسیشه (۱۶۷۸)، پِرسه (۱۶۸۲)، آمادیس دو گُل (۱۶۸۴).

کمدی ـ باله‌ها. همگی با همکاری مولیر، شامل سیسیلی‌ها (۱۶۶۷)، عاشقان شکوهمند (۱۶۷۰)، و بورژوای اشراف‌منش (۱۶۷۰).

باله‌ها. (برخی احتمالاً با همکاری بوسه و دیگران) بالۀ خشایار (برای اپرای کاوالی، ۱۶۶۰)، بالۀ چهار فصل (۱۶۶۱)، بالۀ موزها (الهگان هنر) (۱۶۶۶)، بالۀ گُل (۱۶۶۹)، پیروزی عشق (۱۶۸۱)، معبد صلح (۱۶۸۵).

موسیقی کلیسایی. میزِرِره (۱۶۴۴)، پلائوده لائِتاره (۱۶۶۸)، دِ پروفوندیس (۱۶۸۳).

 

---