مروگی
مَروگی
(یا: مورگی) نوعی موسیقی مردمی شهری، در بخارا. این موسیقی را اصلاً نوازندگان و خوانندگان مرد در مجالس مردانه اجرا می‌کردند که اقلیت شیعۀ بخارا، مشهور به ایرانی‌ها، بودند. موسیقی مروگی، به احتمال قوی و همان‌گونه که از نام آن بر‌می‌آید، از مرو سرچشمه گرفته است. اهالی مرو، که در اواخر قرن ۱۷ یا اوایل قرن ۱۸م به اجبار امیران بخارا از مرو به بخارا مهاجرت کرده بودند، این موسیقی را در بخارا اشاعه دادند. اوج محبوبیت این موسیقی در این شهر از اواخر قرن ۱۹ تا اواسط قرن ۲۰ بود. برخی از مروگی‌خوانان مشهور این دوره عبارت بودند از کاکا محمد، حسن گرایلی، عبدالله تیزپر، رحیم دنگیز و بابا عبدالله. مهدی عبادف از آخرین بازماندگان این گروه از موسیقی‌دانان است. موسیقی مروگی به‌صورت سوئیت‌های معمولاً طولانی اجرا می‌شد، یعنی مجموعه قطعاتی که به‌ترتیب و با نظم خاصی اجرا می‌شوند. امروز از این سوئیت‌ها تعداد کمی به‌جا مانده است، اما براساس آن‌ها می‌توان شکل کلی سوئیت مروگی را تعیین کرد. این سوئیت با قطعۀ آوازی کوتاهی با نام شهد و با وزن آزاد شروع می‌شود که تعدادی قطعۀ آوازی موزون با وزن سنگین به‌دنبال آن می‌آید، پس از آن مجموعه‌ای از قطعات آوازی با نام اوفر که وزن سَبُکی دارند، پی‌درپی اجرا می‌شوند. در انتهای سوئیت قطعه سازی است که چیره‌دستی نوازندگان را به‌نمایش می‌گذارد؛ در این قسمت سرعت سوئیت، که از ابتدا به‌تدریج افزایش یافته است، به‌اوج خود می‌رسد. تنها سازی که در این موسیقی به کار برده می‌شود دایره است و معمولاً همه مروگی‌خوانان، که در دسته‌های سه تا شش نفری هنرنمایی می‌کنند، دایره می‌نوازند و آواز می‌خوانند. در گذشته، یک یا دو رقصنده نیز دستۀ مروگی‌خوان را همراهی می‌کردند. موسیقی مروگی بسیار شبیه به موسیقی ایرانی است و عموماً از نظام این موسیقی تبعیت می‌کند. هرچند، گاهی از اشعار کلاسیک فارسی در این موسیقی استفاده می‌شود، اشعار عامیانۀ فارسی در مورگی بیشتر از اشعار کلاسیک خوانده می‌شود. اجراکنندۀ این نوع موسیقی را مروگی‌خوان (مورگی‌خوان)، و مروگی‌خوانان کارکشته را مرغوله‌خوان می‌نامند؛ مبتدیان را راست‌خوان گویند.