ملکشاهی، شهرستان
| ملکشاهی، شهرستان | |
|---|---|
| استان | ایلام |
| بخش | مرکزی و گچی |
| جمعیت | 21,137نفر (1395ش) |
| موقعیت | نواحی غربی ایران، نیمه شمالی استان ایلام |
| نوع اقلیم | معتدل و نیمه‌خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | حدود ۱,۳۲۰متر (در مرکز شهرستان) |
| تولیدات و صنایع مهم | غلات و حبوبات، گردو، بادام، پسته، انگور، صیفی‌جات و سبزیجات |
| نام لاتین | Malekshahi |
| شهر ها و آبادی های مهم | ارکواز |
ملکشاهی، شهرستان (County) Malekshahi
واقع در نواحی غربی ایران، در نیمۀ شمالی استان ایلام، با مرکزیت اداری شهر ارکواز[۱]. سکونتگاه طوایفِ کردِ کوچ‌رو و یکجانشین‌شدۀ ملکشاهی است، که جز این شهرستان در مناطق دیگر استان ایلام و همچنین در استان کردستان و کشور عراق نیز به صورت انبوه زندگی می‌کنند. این منطقه که در دورۀ باستان جزو قلمرو عیلامیان بوده، در اولین تقسیمات کشوری دورۀ معاصر (1316ش) از بخش‌های شهرستان ایلام (پشتکوه) در استان پنجم بود. در سال 1343ش در استان کرمانشاه فرمانداری ایلام (مشتمل بر شهرستان‌های ایلام، دره‌شهر، دهلران و مهران) تشکیل شد و ملکشاهی یکی از بخش‌های شهرستان مهران تعیین گردید. در این دوره، حاج فرامرز اسدی (رئیس ایل ملکشاهی)، فرماندار کل ایلام و پشتکوه بوده است. در سال 1353ش این فرمانداری به استان تبدیل شد. نهایتاً در نیمۀ دوم سال 1387ش، بنابر مصوبۀ هیأت وزیران در جلسۀ 27 مهر همان سال، ضمن تغییر و اصلاحاتی در بخش ملکشاهی، این بخش از شهرستان مهران منتزع گردید و به شهرستان ارتقاء یافت.
شهرستان ملکشاهی متشکل است از دو بخش، چهار دهستان (شامل 27 روستای مسکونی با سکنۀ دائمی) و سه شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستانهای شوهان[۲] و چمزی[۳]، به مرکزیت شهر ارکواز)، و بخش گچی[۴] (مشتمل بر دهستانهای گچی و کبیرکوه، و شهرهای دلگشا و مهر[۵] به مرکزیت شهر مهر). جز ارکواز که تاریخ شهرداری آن به چند دهه پیش‌تر برمی‌گردد، آبادی‌های دلگشا و مهر به ترتیب در سال‌های 1386 و 1390ش به شهر ارتقاء یافته‌اند. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان ملکشاهی 21,137نفر بوده که از این مقدار بیشتر از 70درصد شهرنشین و باقی ساکن نقاط روستایی‌اند. شهرستان ملکشاهی در مناطق غربی از جنوب تا شمال با شهرستان مهران، در شمال شرقی با شهرستان ایلام، در شرق با شهرستان بدره، و در جنوب شرقی با شهرستان دهلران محدود شده است.
شهرستان ملکشاهی با حدود 2,000کیلومترمربع مساحت و ارتفاع ۱,۳۲۰متر (در مرکز آن) در دامنه‌ها و دشت‌های میان‌کوهیِ کوهستان کبیرکوه (از ارتفاعات زاگرس مرکزی) قرار دارد و از لحاظ اقلیمی به طور کلی جزو مناطق معتدل و نیمه‌خشک است. آب‌وهوای مناطق کوهستانی شهرستان مایل به سرد و در دشت‌ها نسبتاً گرم است. شغل مردم این شهرستان دامپروری و کشاورزی، زبان آنها کردی ایلامی (گویش ملکشاهی) و مذهب آنها شیعۀ دوازده‌امامی است. آب زراعی شهرستان از طریق چندین رودخانۀ دائمی و فصلی و چشمه‌ها تأمین می‌شود. در سال 1380ش، سد ملکشاهی (یا: چم گردلان/ ایلام) در فاصلۀ 18کیلومتری شرق ارکواز بر روی رودخانۀ کنجان چم[۶] برای آب شرب شهر ایلام و آب زراعی شهرستان ملکشاهی احداث شده است. در پیرامون دریاچۀ پشت این سد که در حد فاصل بین شهرستان‌های ایلام، ملکشاهی و مهران ایجاد شده، مناظر طبیعی چشم‌نوازی وجود دارد. علاوه بر این در سرتاسر شهرستان کوه و جنگل و چشمه‌ها مکان‌های گردشگری قابل توجه درست کرده‌اند که البته تسهیلات گردشگری برای آنها تعبیه نشده است. پرورش دام‌های عمدتاً سبک (گوسفند و بز) به صورت سنتی، و زنبورداری و مرغداری به صورت صنعتی در این شهرستان رونق زیادی دارد. غلات و حبوبات، گردو، بادام، پسته، انگور، صیفی‌جات و سبزیجات مهم‌ترین محصولات کشاورزی ملکشاهی است. در شهرستان ملکشاهی ذخایر یا معادن نفت، زغال سنگ، گچ، گوگرد، شن، ماسه و نمک طبیعی وجود دارد که خیلی به‌ندرت مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
نقش‌برجستۀ گل‌گل ملکشاهی مربوط به تمدن آشور در روستایی به نام گل‌گل[۷] در ۸کیلومتری شهر ارکواز از آثار تاریخی شهرستان است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.