گنبد سبز (قم): تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
[[پرونده:2042164054- 2.jpg|جایگزین=نمای ورودی یکی از مقبرهها|بندانگشتی|نمای ورودی یکی از مقبرهها]] | [[پرونده:2042164054- 2.jpg|جایگزین=نمای ورودی یکی از مقبرهها|بندانگشتی|نمای ورودی یکی از مقبرهها]] | ||
[[پرونده:2042164054- 3.jpg|جایگزین=کتیبههای یکی از مقبرهها|بندانگشتی|کتیبهها و تزئینات یکی از مقبرهها]] | [[پرونده:2042164054- 3.jpg|جایگزین=کتیبههای یکی از مقبرهها|بندانگشتی|کتیبهها و تزئینات یکی از مقبرهها]] | ||
سه بنای آرامگاهی تاریخی متعلق به قرن 8ق، در انتهای خیابان چهارمردان قم، جنب گلزار شهدا و در بخش شرقی شهر، درون باغی کوچک موسوم به | سه بنای آرامگاهی تاریخی متعلق به قرن 8ق، در انتهای خیابان چهارمردان [[قم، شهر|قم]]، جنب گلزار شهدا و در بخش شرقی شهر، درون باغی کوچک موسوم به «باغ گنبد سبز». این منطقه در محل به دروازۀ کاشان مشهور و گنبدها نیز به گنبدهای دروازۀ کاشان معروفند. دوتا از گنبدها با توجه به کتیبههای تاریخی موجود، مدفن امرای خاندان علی صفی، فرمانروایان مستقل قم در قرن هشتم هجری است. کتیبۀ گنبد سوم از بین رفته و تاریخ و مدفون گنبد معلوم نیست، ولی با توجه به مدارک دیگر، این گنبد نیز از نظر تاریخی مربوط به همان دوره است و احتمالاً به یکی دیگر از افراد خاندان علی صفی تعلق دارد. مردم قم این سه بنا را به صورت مجموعۀ مدفن سعد و سعید و مسعود (از بزرگان اعراب [[اشعریان|اشعری]] و احیاکنندگان قم در دورۀ اسلامی) میدانند. تصور میرود که سعید تصحیف تلفظی اسم صفی باشد. بر اساس کتیبههای تاریخی، این سه گنبد مدفن خواجه اصیلالدین، خواجه علی صفی و شخص ناشناختۀ دیگریست. اگرچه جز این سه تن، افراد دیگری از همان خاندان در این گنبدها مدفونند. | ||
این مجموعه در سال 1310ش با شمارۀ 129 در زمرۀ آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. | این مجموعه در سال 1310ش با شمارۀ 129 در زمرۀ آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. | ||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
'''مقبرۀ خواجه اصیلالدین''' | '''مقبرۀ خواجه اصیلالدین''' | ||
این مقبره، جنوبیترین | این مقبره، جنوبیترین بنای باغ محسوب میشود. نمای بیرونیاش، دوازدهضلعی منتظم و از داخل، هشتضلعی منتظمی با طاقنماهای تزئینی در هر ضلع است؛ به این شکل که هر ضلع داخلی به همراه دو جرز طرفین در خارج به دو ضلع تغییر شکل مییابد. کف بنا 1.5 متر از سطح زمینهای مجاور پایینتر است. پی بنا به صورت چندوجهی و آجری است. بر فراز نخستین رگۀ راستهچینی بنا، طاقنماهایی با قابی مستطیلی در هر ضلع تعبیه شده که تا پایان قسمت دوازدهضلعی بنا امتداد دارد. در قسمت بالایی هر طاقنما با آجرچینی تزئینی، طاقنماها از قاب مستطیلی خارج شده و نمایی جناغی مییابند؛ با این تفاوت که در دو طاقنمای شمالی و غربی و به قرینۀ این دو، جنوبی و شرقی، پنجرههای مستطیلشکلی با طاقی جناغی، قسمت فرازین این طاقنماها را زینت میبخشد. نمای خارجی این مقبره تنها تا سطح [[مقرنس]] مانده و دو پوستۀ [[گنبد (معماری)|گنبد]] آن فروریخته که در دورۀ اخیر مرمت شده است. ورودی این بنا در جبهۀ غربی واقع شده که با سه پله به داخل راه میدهد. گرداگرد طاقنماهای داخلی بنا را کتیبهای سراسری فراگرفته است. بر فراز مقبره گنبد هرمی شانزدهترکی کار گذاشته شده است. عناصر تزئینی بنا شامل تزئینات گوناگون گچبری، طاقنماها و طاقبندیها، کتیبهها و نقاشی روی گچ است. نقوش تزئینی گنبد بیشتر شامل [[اسلیمی|اسلیمی]]<nowiki/>ها، گل و بوتهها و کتیبههایی شامل آیات [[قرآن]] و اسامی مقدس [[الله]] و [[علی]] است. در پیشانی طاقنماها هم در سراسر بنا در هر لچکی ترنجی است که بر همۀ آنها صلوات کبیر نوشته شده است. همۀ کتیبهها به سبکهای مختلف خطوط [[کوفی، خط|کوفی]] و [[ثلث، خط|ثلث]] نوشته شدهاند. براساس کتیبۀ تاریخی بنا که با خط برجستۀ زیبای کوفی بر زمینۀ نقوش اسلیمی نوشته شده، دو تن در بقعه مدفونند: خواجه اصیلالدین فرزند علی صفی و دیگری فرزند وی، خواجه علی اصیل (یا همان جمالالدین علی). فرد نخست فرزند نیای بزرگ خاندان صفی و عموی بانی بقعه است. وی نائب خالصهجات خواجه علاءالدین محمد هندو در قم بوده و فرد دوم نیز نخستین کسی از این خاندان است که بر قم و توابعش حکومت میکرده. بر یکی از کتیبههای بنا نام معمار بنا به صورت مخدوش (عمل علی بن محمد ابن علو خلو... البنا...) و تاریخ ساختش (رجب 761ق) و بر کتیبۀ دیگری نام آرایشگر بنا (علی بن محمد بن شجاع بنا) درج شده است. این شخص دوم گچبریهای چند اثر تاریخی دیگر قم را نیز انجام داده است. | ||
'''مقبرۀ خواجه علی صفی''' | '''مقبرۀ خواجه علی صفی''' |