گنبد سبز (قم): تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
'''مقبرۀ خواجه اصیلالدین''' | '''مقبرۀ خواجه اصیلالدین''' | ||
این مقبره، جنوبیترین بنای باغ محسوب میشود. نمای بیرونیاش، دوازدهضلعی منتظم و از داخل، هشتضلعی منتظمی با طاقنماهای تزئینی در هر ضلع است؛ به این شکل که هر ضلع داخلی به همراه دو جرز طرفین در خارج به دو ضلع تغییر شکل مییابد. کف بنا 1.5 متر از سطح زمینهای مجاور پایینتر است. پی بنا به صورت چندوجهی و آجری است. بر فراز نخستین رگۀ راستهچینی بنا، طاقنماهایی با قابی مستطیلی در هر ضلع تعبیه شده که تا پایان قسمت دوازدهضلعی بنا امتداد دارد. در قسمت بالایی هر طاقنما با آجرچینی تزئینی، طاقنماها از قاب مستطیلی خارج شده و نمایی جناغی مییابند؛ با این تفاوت که در دو طاقنمای شمالی و غربی و به قرینۀ این دو، جنوبی و شرقی، پنجرههای مستطیلشکلی با طاقی جناغی، قسمت فرازین این طاقنماها را زینت میبخشد. نمای خارجی این مقبره تنها تا سطح [[مقرنس]] مانده و دو پوستۀ [[گنبد (معماری)|گنبد]] آن فروریخته که در دورۀ اخیر مرمت شده است. ورودی این بنا در جبهۀ غربی واقع شده که با سه پله به داخل راه میدهد. گرداگرد طاقنماهای داخلی بنا را کتیبهای سراسری فراگرفته است. بر فراز مقبره گنبد هرمی شانزدهترکی کار گذاشته شده است. عناصر تزئینی بنا شامل تزئینات گوناگون گچبری، طاقنماها و طاقبندیها، کتیبهها و نقاشی روی گچ است. نقوش تزئینی گنبد بیشتر شامل [[اسلیمی|اسلیمی]]<nowiki/>ها، گل و بوتهها و کتیبههایی شامل آیات [[قرآن]] و اسامی مقدس [[الله]] و [[علی]] است. در پیشانی طاقنماها هم در سراسر بنا در هر لچکی ترنجی است که بر همۀ آنها صلوات کبیر نوشته شده است. همۀ کتیبهها به سبکهای مختلف خطوط [[کوفی، خط|کوفی]] و [[ثلث، خط|ثلث]] نوشته شدهاند. براساس کتیبۀ تاریخی بنا که با خط برجستۀ زیبای کوفی بر زمینۀ نقوش اسلیمی نوشته شده، دو تن در بقعه مدفونند: خواجه اصیلالدین فرزند علی صفی و دیگری فرزند وی، خواجه علی اصیل | این مقبره، جنوبیترین بنای باغ محسوب میشود. نمای بیرونیاش، دوازدهضلعی منتظم و از داخل، هشتضلعی منتظمی با طاقنماهای تزئینی در هر ضلع است؛ به این شکل که هر ضلع داخلی به همراه دو جرز طرفین در خارج به دو ضلع تغییر شکل مییابد. کف بنا 1.5 متر از سطح زمینهای مجاور پایینتر است. پی بنا به صورت چندوجهی و آجری است. بر فراز نخستین رگۀ راستهچینی بنا، طاقنماهایی با قابی مستطیلی در هر ضلع تعبیه شده که تا پایان قسمت دوازدهضلعی بنا امتداد دارد. در قسمت بالایی هر طاقنما با آجرچینی تزئینی، طاقنماها از قاب مستطیلی خارج شده و نمایی جناغی مییابند؛ با این تفاوت که در دو طاقنمای شمالی و غربی و به قرینۀ این دو، جنوبی و شرقی، پنجرههای مستطیلشکلی با طاقی جناغی، قسمت فرازین این طاقنماها را زینت میبخشد. نمای خارجی این مقبره تنها تا سطح [[مقرنس]] مانده و دو پوستۀ [[گنبد (معماری)|گنبد]] آن فروریخته که در دورۀ اخیر مرمت شده است. ورودی این بنا در جبهۀ غربی واقع شده که با سه پله به داخل راه میدهد. گرداگرد طاقنماهای داخلی بنا را کتیبهای سراسری فراگرفته است. بر فراز مقبره گنبد هرمی شانزدهترکی کار گذاشته شده است. عناصر تزئینی بنا شامل تزئینات گوناگون گچبری، طاقنماها و طاقبندیها، کتیبهها و نقاشی روی گچ است. نقوش تزئینی گنبد بیشتر شامل [[اسلیمی|اسلیمی]]<nowiki/>ها، گل و بوتهها و کتیبههایی شامل آیات [[قرآن]] و اسامی مقدس [[الله]] و [[علی]] است. در پیشانی طاقنماها هم در سراسر بنا در هر لچکی ترنجی است که بر همۀ آنها صلوات کبیر نوشته شده است. همۀ کتیبهها به سبکهای مختلف خطوط [[کوفی، خط|کوفی]] و [[ثلث، خط|ثلث]] نوشته شدهاند. براساس کتیبۀ تاریخی بنا که با خط برجستۀ زیبای کوفی بر زمینۀ نقوش اسلیمی نوشته شده، دو تن در بقعه مدفونند: خواجه اصیلالدین فرزند علی صفی و دیگری فرزند وی، خواجه علی اصیل. فرد نخست فرزند نیای بزرگ خاندان صفی و عموی بانی بقعه است. وی نائب خالصهجات خواجه علاءالدین محمد هندو در قم بوده و فرد دوم نیز نخستین کسی از این خاندان است که بر قم و توابعش حکومت میکرده. بر یکی از کتیبههای بنا نام معمار بنا به صورت مخدوش (عمل علی بن محمد ابن علو خلو... البنا...) و تاریخ ساختش (رجب 761ق) و بر کتیبۀ دیگری نام آرایشگر بنا (علی بن محمد بن شجاع بنا) درج شده است. این شخص دوم گچبریهای چند اثر تاریخی دیگر قم را نیز انجام داده است. | ||
'''مقبرۀ خواجه علی صفی''' | '''مقبرۀ خواجه علی صفی''' | ||
این بنا که در میان دو بقعۀ دیگر قرار دارد، مدفن خواجه علی صفی (دومین فرمانروای خاندان علی صفی) و فرزند و برادر اوست. بنای مقبره از بیرون، دوازدهضلعی منتظمی است که هر ضلع آن را طاقنمایی به عرض 2.40 و ارتفاع 7 متر زینت میدهد. نمای داخلی بنا هشتضلعی و از این حیث مانند گنبد خواجه اصیلالدین است و چون | این بنا که در میان دو بقعۀ دیگر قرار دارد، مدفن خواجه علی صفی (دومین فرمانروای خاندان علی صفی) و فرزند و برادر اوست. بنای مقبره از بیرون، دوازدهضلعی منتظمی است که هر ضلع آن را طاقنمایی به عرض 2.40 و ارتفاع 7 متر زینت میدهد. نمای داخلی بنا هشتضلعی و از این حیث مانند گنبد خواجه اصیلالدین است و چون بقعۀ پیشین به علت رسوبات پیرامونی، کف آن از زمینهای مجاور پایینتر قرار دارد. پایههای اصلی بنا، هرههای پیشآمدهای است که به صورت راستهچین کار شده است. بر فراز این قسمت، جرزهای دوازدهضلعی بنا آغاز میشوند که حد فاصل هریک از آنها را نیز طاقنمایی در بر گرفته است. این طاقنماها محاط در قاب مستطیلی تا ارتفاع 7 متری ادامه مییابند. در چهارجهت اصلی، نورگیرهایی تعبیه شده که در گذشته با مشبکهای گچی مزین بودهاند. ورودی این بنا از جبهۀ شمالی است. در تزئینات داخلی این بنا نیز چون بنای پیشین بر فراز طاقنماها کتیبهای سراسری قرار دارد. نمای داخل گنبد، از دو بنای دیگر سالمتر است و از حیث رنگآمیزی از بهترین آثار دورۀ [[ایلخانان|ایلخانی]] به شمار میآید. گنبد این بنا از نوع دوپوش شانزدهترکی است که بر روی بخش انتهایی استوانۀ شانزدهضلعی قرار گرفته است. از مفاد یکی از کتیبههای این بقعه چنین مستفاد میشود که سه نفر در آن مدفونند؛ خواجه جمالالدین علی (همان خواجه علی صفی، فرمانروای قم و برادرزاده و بانی بقعۀ خواجه اصیلالدین)، امیر جلالالدین (نسبت او با این خاندان مشخص نیست) و نفر سوم خواجه عمادالدین محمود قمی (یکی دیگر از فرزندان خواجه صفیالدین، بزرگ این خاندان). | ||
'''گنبد سوم''' | '''گنبد سوم''' |