پرش به محتوا

ژاپنی، ادبیات: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:


ژاپنی، ادبیات (Japanese literature)<br>
ژاپنی، ادبیات (Japanese literature)<br>
[[پرونده: 24000500.jpg | بندانگشتی|ژاپُني، ادبيات]]نثر، شعر، و نمایش ژاپن. ویژگی ادبیات کلاسیک آن درآمیختگی نثر و شعر است، که قالب‌های شعر با تعداد هجاها تعیین می‌شد. ''داستان گنجی''<ref>The Tale of Genji</ref> (ح ۱۰۰۵م)، اثر ''موراساکی شیکیبو''<ref>Murasaki Shikibu</ref>، را نخستین رمان جهان نامیده‌اند. یوکیو میشیما<ref>Yukio Mishima</ref> و جونیشیرو تانیزاکی<ref>Junichiro Tanizaki</ref> ازجمله رمان‌نویس‌های معاصرند.  
[[پرونده: 24000500.jpg | بندانگشتی|ژاپُني، ادبيات]]نثر، شعر، و نمایش ژاپن. ویژگی ادبیات کلاسیک آن درآمیختگی نثر و شعر است، که قالب‌های شعر با تعداد هجاها تعیین می‌شد. ''داستان گنجی''<ref>''The Tale of Genji''</ref> (ح ۱۰۰۵م)، اثر ''موراساکی شیکیبو''<ref>''Murasaki Shikibu''</ref>، را نخستین رمان جهان نامیده‌اند. یوکیو میشیما<ref>Yukio Mishima</ref> و جونیشیرو تانیزاکی<ref>Junichiro Tanizaki</ref> ازجمله رمان‌نویس‌های معاصرند.  


'''دورۀ درباری'''. شعر شفاهی و شیوه‌های اجرای مناسک از زمان‌های قدیم‌تر برجا مانده بود، امّا نخستین آثار مکتوب حفظ شده عبارت‌اند از دو وقایع‌نامه از اسطوره و تاریخ: ''کوجیکی (ثبت وقایع قدیم)''<ref>Kojiki/Record of Ancient Matters</ref> اواخر قرن ۷م و ''نیهون شوکی''<ref>Nihon Shoki</ref> (۷۲۰م) که در هر دو آن‌ها شعرهایی نیز آمده است.'' مانیوشو (مجموعۀ هزاران برگ)''<ref>Man’yshu/Collection of a Myriad Leaves</ref> نخستین گلچین شعر تأثیرگذار بنا به سفارش دربار امپراتوری بود. قالب اصلی ارائه شده در این شعرها تانکا<ref>tanka</ref> است که پاره شعری پنج‌ سطری متشکل از ۵، ۷، ۵، ۷، ۷ هجاست. کاکینوموتو هیتومارو<ref>Kakinomoto Hitomaro</ref> ( ـ۷۰۸/۷۱۵م) از شاعران مهم است. در قرن‌های ۸ و ۹م آوانگاری الفبای چینی جای خود را به هجانگاری بومی در نخستین اثر ادبی مکتوب داد. در اواخر قرن ۱۰م و اوایل قرن ۱۱م، موراساکی و نیز چند بانوی دیگر وابسته به دربار نیز آثار مهمی خلق کردند که از آن جمله است: قصۀ روان‌شناختی، دفتر خاطرات، و ''کتاب بالینی''<ref>Makura no soshi/Pillow Book</ref>، اثر سی شوناگون<ref>Sei Shonagon</ref>، مجموعه‌ای از اندیشه‌ها که تأثیرش تا امروز هم باقی مانده است.
'''دورۀ درباری'''. شعر شفاهی و شیوه‌های اجرای مناسک از زمان‌های قدیم‌تر برجا مانده بود، امّا نخستین آثار مکتوب حفظ شده عبارت‌اند از دو وقایع‌نامه از اسطوره و تاریخ: ''کوجیکی (ثبت وقایع قدیم)''<ref>''Kojiki/Record of Ancient Matters''</ref> اواخر قرن ۷م و ''نیهون شوکی''<ref>''Nihon Shoki''</ref> (۷۲۰م) که در هر دو آن‌ها شعرهایی نیز آمده است.'' مانیوشو (مجموعۀ هزاران برگ)''<ref>''Man’yshu/Collection of a Myriad Leaves''</ref> نخستین گلچین شعر تأثیرگذار بنا به سفارش دربار امپراتوری بود. قالب اصلی ارائه شده در این شعرها تانکا<ref>tanka</ref> است که پاره شعری پنج‌ سطری متشکل از ۵، ۷، ۵، ۷، ۷ هجاست. کاکینوموتو هیتومارو<ref>Kakinomoto Hitomaro</ref> ( ـ۷۰۸/۷۱۵م) از شاعران مهم است. در قرن‌های ۸ و ۹م آوانگاری الفبای چینی جای خود را به هجانگاری بومی در نخستین اثر ادبی مکتوب داد. در اواخر قرن ۱۰م و اوایل قرن ۱۱م، موراساکی و نیز چند بانوی دیگر وابسته به دربار نیز آثار مهمی خلق کردند که از آن جمله است: قصۀ روان‌شناختی، دفتر خاطرات، و ''کتاب بالینی''<ref>''Makura no soshi/Pillow Book''</ref>، اثر سی شوناگون<ref>Sei Shonagon</ref>، مجموعه‌ای از اندیشه‌ها که تأثیرش تا امروز هم باقی مانده است.


'''دورۀ گسستگی جنگی'''. سایگیو<ref>Saigyo</ref> (۱۱۱۸ـ۱۱۹۰م) و فوجی‌وارا تیکا<ref>Fujiwara Teika</ref> (۱۱۶۲ـ۱۲۴۱م) دو تن از بزرگ‌ترین شاعران ژاپن به‌شمار می‌روند. در قرن ۱۴م نمایش نو<ref>No</ref> از دل رقص‌های مذهبی آیینی، با آمیزه‌ای از تک‌گویی و دیالوگ پاگرفت. زئامی<ref>Zeami</ref> در اوایل قرن ۱۵م نمایش‌نامه‌های کلاسیک بسیار و نیز کتاب راهنما و نظریه‌هایی دربارۀ نمایش نو نوشت. ''یادداشت‌هایی در تنبلی''<ref>Tsurezuregusa/Essays in Idleness</ref> (۱۳۳۰ـ۱۳۳۱م)، اثر کنکو<ref>Kenko</ref> (ح ۱۲۸۳ـ۱۳۵۲م)، نوشتۀ منثور کوتاهی است که امروز نیز آن را می‌خوانند. حماسۀ ''هایکه مونوگاتاری (داستان‌ هایکه'')<ref>Heike Monogatari</ref> در قرن ۱۴م نوشته شد. سوگی<ref>Sogi </ref> (۱۴۲۱م ـ۱۵۰۲) نمایندۀ اصلی رنگا<ref>renga </ref>، شعر زنجیره‌ای بر پایۀ الگوی تانکا و پیرو قواعد پیچیده، بود و اغلب دو یا سه شاعر باهم آن را می‌ساختند. این شعر که ابتدا وسیلۀ سرگرمی بود، از قرن ۱۲م تبدیل به قالبی هنری شد. هایکو<ref>haiku </ref> ریشه در رنگا دارد.  
'''دورۀ گسستگی جنگی'''. سایگیو<ref>Saigyo</ref> (۱۱۱۸ـ۱۱۹۰م) و فوجی‌وارا تیکا<ref>Fujiwara Teika</ref> (۱۱۶۲ـ۱۲۴۱م) دو تن از بزرگ‌ترین شاعران ژاپن به‌شمار می‌روند. در قرن ۱۴م نمایش نو<ref>No</ref> از دل رقص‌های مذهبی آیینی، با آمیزه‌ای از تک‌گویی و دیالوگ پاگرفت. زئامی<ref>Zeami</ref> در اوایل قرن ۱۵م نمایش‌نامه‌های کلاسیک بسیار و نیز کتاب راهنما و نظریه‌هایی دربارۀ نمایش نو نوشت. ''یادداشت‌هایی در تنبلی''<ref>''Tsurezuregusa/Essays in Idleness''</ref> (۱۳۳۰ـ۱۳۳۱م)، اثر کنکو<ref>Kenko</ref> (ح ۱۲۸۳ـ۱۳۵۲م)، نوشتۀ منثور کوتاهی است که امروز نیز آن را می‌خوانند. حماسۀ ''هایکه مونوگاتاری (داستان‌ هایکه'')<ref>''Heike Monogatari''</ref> در قرن ۱۴م نوشته شد. سوگی<ref>Sogi </ref> (۱۴۲۱م ـ۱۵۰۲) نمایندۀ اصلی رنگا<ref>renga </ref>، شعر زنجیره‌ای بر پایۀ الگوی تانکا و پیرو قواعد پیچیده، بود و اغلب دو یا سه شاعر باهم آن را می‌ساختند. این شعر که ابتدا وسیلۀ سرگرمی بود، از قرن ۱۲م تبدیل به قالبی هنری شد. هایکو<ref>haiku </ref> ریشه در رنگا دارد.  


'''دورۀ توکوگاوا'''. در قرن ۱۷ محققانی ظهور کردند که روی زبان چینی مطالعه می‌کردند، ازجمله آرائی هاکوسکی<ref>Arai Hakuseki </ref> (۱۶۵۷ـ۱۷۲۵) که در دورۀ شوگونی<ref>shogun </ref> مشاور بود و یک خود زندگی‌نامه نوشت. قالب‌های ادبی که در&nbsp;دورۀ توکوگاوا<ref>Tokugawa</ref> شکل گرفتند عبارت‌اند از کابوکی<ref>kabuki </ref>، نمایش‌ محبوب اِدو<ref>Edo </ref> در ژاپن، که نمایندۀ مهم آن شیکاماتسو مونزائه‌مون<ref>Chikamatsu Monzaemon</ref> (۱۶۵۳ـ۱۷۲۴) بود (بیشتر برای تئاتر عروسکی با نام بونراکو<ref>bunraku </ref> می‌نوشت)؛ هایکو (قطعه شعر سه‌سطری با ۵، ۷، و ۵ هجا) که مشهورترین استاد آن باشو<ref>Basho</ref> بود؛ و رمان مدرن که ایهارا سایکاکو<ref>Ihara Saikaku </ref> (۱۶۴۲ـ۱۶۹۳) آن را معرفی کرد و موضوع اصلی آن مسائل جنسی و پول، و فضایش طبقۀ متوسط شهری بود. اوئه‌دا آکیناری<ref>Ueda Akinari </ref> (۱۷۳۴ـ۱۸۰۹) داستان‌هایش را همچون ''قصه‌های مهتاب و باران''<ref>Ugetsu Monogatari/Tales of Moonlight and Rain </ref> (۱۷۶۸) با اقتباس از کلاسیک‌های چینی می‌نوشت. موتوری نوریناگا<ref>Motoori Norinaga </ref> (۱۷۳۰ـ۱۸۰۱)، شاعر و محقق، ازجمله کسانی بود که علیه نفوذ چینی‌ها واکنش نشان داد.
'''دورۀ توکوگاوا'''. در قرن ۱۷ محققانی ظهور کردند که روی زبان چینی مطالعه می‌کردند، ازجمله آرائی هاکوسکی<ref>Arai Hakuseki </ref> (۱۶۵۷ـ۱۷۲۵) که در دورۀ شوگونی<ref>shogun </ref> مشاور بود و یک خود زندگی‌نامه نوشت. قالب‌های ادبی که در&nbsp;دورۀ توکوگاوا<ref>Tokugawa</ref> شکل گرفتند عبارت‌اند از کابوکی<ref>kabuki </ref>، نمایش‌ محبوب اِدو<ref>Edo </ref> در ژاپن، که نمایندۀ مهم آن شیکاماتسو مونزائه‌مون<ref>Chikamatsu Monzaemon</ref> (۱۶۵۳ـ۱۷۲۴) بود (بیشتر برای تئاتر عروسکی با نام بونراکو<ref>bunraku </ref> می‌نوشت)؛ هایکو (قطعه شعر سه‌سطری با ۵، ۷، و ۵ هجا) که مشهورترین استاد آن باشو<ref>Basho</ref> بود؛ و رمان مدرن که ایهارا سایکاکو<ref>Ihara Saikaku </ref> (۱۶۴۲ـ۱۶۹۳) آن را معرفی کرد و موضوع اصلی آن مسائل جنسی و پول، و فضایش طبقۀ متوسط شهری بود. اوئه‌دا آکیناری<ref>Ueda Akinari </ref> (۱۷۳۴ـ۱۸۰۹) داستان‌هایش را همچون ''قصه‌های مهتاب و باران''<ref>Ugetsu Monogatari/Tales of Moonlight and Rain </ref> (۱۷۶۸) با اقتباس از کلاسیک‌های چینی می‌نوشت. موتوری نوریناگا<ref>Motoori Norinaga </ref> (۱۷۳۰ـ۱۸۰۱)، شاعر و محقق، ازجمله کسانی بود که علیه نفوذ چینی‌ها واکنش نشان داد.


'''دورۀ مدرن'''. اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، زبان گفتاری مُدرن جانشین سبک مهجور توکوگاوا به‌منزلۀ وسیله‌ای ادبی شد؛ نفوذ ادبیات غرب و روسیه از طریق ترجمه‌های انگلیسی نویسندگانی مانند تسوبوچی شویو<ref>Tsubouchi Shoyo </ref> (۱۸۵۹ـ۱۹۳۵)، نویسندۀ رئالیست، را پدید آورد که مؤلف پژوهش مهمی دربارۀ رمان (۱۸۸۵ـ۱۸۸۶) بود؛ پس از او رمان‌نویس‌های ناتورالیست و «ایدئالیستی» با گرایش‌های رمانتیک وارد عرصه شدند و برای بیان احوال خود گونه‌ای ادبی موسوم به «رمان‌های آی<ref>I-novels </ref>» را رواج دادند که همچنان محبوبیت دارد؛ اوسامو دازایی<ref>Osamu Dazai </ref> ازجمله نویسندگان آن بود. ناتسومه سوسه‌کی<ref>Natsume Soseki</ref>، ناگائی کافو<ref>Nagai Kafu </ref> (۱۸۷۹ـ۱۹۵۹)، و تانیزاکی علیه مکتب خود زندگی‌نامه‌نویسی واکنش نشان دادند. شیمازاکی توسون<ref>Shimazaki Toson </ref> (۱۸۷۲ـ۱۹۴۳) شیوه‌های شاعرانۀ غربی ازجمله سمبولیسم را معرفی کرد، اما قالب‌های سنتی هایکو و تانکا هنوز هم کاربرد بسیار دارند. نمایش سبک غربی با الهام از آثار اسکاندیناویایی‌ها مانند هنریک ایبسن<ref>Henrik Ibsen</ref> و اوگوست استریندبرگ<ref>August Strindberg </ref>، با شروع قرن توسعه یافته است و در دهۀ ۱۹۶۰ نمایش‌نامه‌نویسان پیشگامی چون شوجی تِرایاما<ref>Shuji Terayama</ref> (۱۹۳۵ـ۱۹۸۳) رشد کرد، اما تئاتر ژاپن عموماً بر اجرای نمایش استوار است تا نمایش‌نامه. پس از جنگ جهانی دوم، تجربۀ آشفتگی فرهنگی و مسائل مربوط به هویّت توجه نسل تازه‌ای از نویسندگان اغلب چپ‌گرا مانند کوبو آبه<ref>Kobo Abe</ref> را جلب کرد که از شیوه‌های روایی و نمایشیِ مدرنیسم غربی استفاده می‌کردند. دو نویسندۀ ژاپنی برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات شده‌اند: یاسوناری کاواباتا۴۴ (۱۹۶۸) و کنزابورو اوئه۴۵ (۱۹۴۴). نویسندگان محبوب دهۀ ۱۹۹۰ عبارت‌اند از ''هاروکی موراکامی''۴۶ (۱۹۴۹ـ )، مؤلف سرگذشت‌های سوررئالیستی مانند ''ماجرای تعقیب گوسفند''۴۷ (۱۹۸۹) و بانانا یوشیموتو۴۸ (۱۹۶۴ـ ) که ''آشپزخانه''۴۹ (۱۹۹۱) از رمان‌های کوتاه و پراحساس اوست.
'''دورۀ مدرن'''. اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، زبان گفتاری مُدرن جانشین سبک مهجور توکوگاوا به‌منزلۀ وسیله‌ای ادبی شد؛ نفوذ ادبیات غرب و روسیه از طریق ترجمه‌های انگلیسی نویسندگانی مانند تسوبوچی شویو<ref>Tsubouchi Shoyo </ref> (۱۸۵۹ـ۱۹۳۵)، نویسندۀ رئالیست، را پدید آورد که مؤلف پژوهش مهمی دربارۀ رمان (۱۸۸۵ـ۱۸۸۶) بود؛ پس از او رمان‌نویس‌های ناتورالیست و «ایدئالیستی» با گرایش‌های رمانتیک وارد عرصه شدند و برای بیان احوال خود گونه‌ای ادبی موسوم به «رمان‌های آی<ref>I-novels </ref>» را رواج دادند که همچنان محبوبیت دارد؛ اوسامو دازایی<ref>Osamu Dazai </ref> ازجمله نویسندگان آن بود. ناتسومه سوسه‌کی<ref>Natsume Soseki</ref>، ناگائی کافو<ref>Nagai Kafu </ref> (۱۸۷۹ـ۱۹۵۹)، و تانیزاکی علیه مکتب خود زندگی‌نامه‌نویسی واکنش نشان دادند. شیمازاکی توسون<ref>Shimazaki Toson </ref> (۱۸۷۲ـ۱۹۴۳) شیوه‌های شاعرانۀ غربی ازجمله سمبولیسم را معرفی کرد، اما قالب‌های سنتی هایکو و تانکا هنوز هم کاربرد بسیار دارند. نمایش سبک غربی با الهام از آثار اسکاندیناویایی‌ها مانند هنریک ایبسن<ref>Henrik Ibsen</ref> و اوگوست استریندبرگ<ref>August Strindberg </ref>، با شروع قرن توسعه یافته است و در دهۀ ۱۹۶۰ نمایش‌نامه‌نویسان پیشگامی چون شوجی تِرایاما<ref>Shuji Terayama</ref> (۱۹۳۵ـ۱۹۸۳) رشد کرد، اما تئاتر ژاپن عموماً بر اجرای نمایش استوار است تا نمایش‌نامه. پس از جنگ جهانی دوم، تجربۀ آشفتگی فرهنگی و مسائل مربوط به هویّت توجه نسل تازه‌ای از نویسندگان اغلب چپ‌گرا مانند کوبو آبه<ref>Kobo Abe</ref> را جلب کرد که از شیوه‌های روایی و نمایشیِ مدرنیسم غربی استفاده می‌کردند. دو نویسندۀ ژاپنی برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات شده‌اند: یاسوناری کاواباتا<ref>Yasunari Kawabata</ref> (۱۹۶۸) و کنزابورو اوئه<ref>Kenzaburo Oe </ref> (۱۹۴۴). نویسندگان محبوب دهۀ ۱۹۹۰ عبارت‌اند از ''هاروکی موراکامی''<ref>''Haruki Murakami'' </ref> (۱۹۴۹ـ )، مؤلف سرگذشت‌های سوررئالیستی مانند ''ماجرای تعقیب گوسفند''<ref>''Hitsuji o meguru boken/A Wild Sheep Chase''</ref> (۱۹۸۹) و بانانا یوشیموتو<ref>Banana Yoshimoto </ref> (۱۹۶۴ـ ) که ''آشپزخانه''<ref>Kitchin/kitchen</ref> (۱۹۹۱) از رمان‌های کوتاه و پراحساس اوست.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sogi
renga
haiku
Arai Hakuseki
shogun
kabuki
Edo
Chikamatsu Monzaemon
bunraku
Basho
Ihara Saikaku
Ueda Akinari
Ugetsu Monogatari/Tales of Moonlight and Rain
Motoori Norinaga
Tsubouchi Shoyo
I-novels
Osamu Dazai
Natsume Soseki
Nagai Kafu
Shimazaki Toson
Henrik Ibsen
August Strindberg
Shuji Terayama
Kobo Abe
Yasunari Kawabata
Kenzaburo Oe
Haruki Murakami
Hitsuji o meguru boken/A Wild Sheep Chase
Banana Yoshimoto
Kitchin/kitchen


<br><!--24000500-->
<br><!--24000500-->
سرویراستار
۴۲٬۵۸۵

ویرایش