کتیبه های پهلوی اشکانی

کتیبه‌های پهلوی اشکانی

کتیبه‌های مشتمل بر سنگ‌نبشته، چرم‌نبشته، سفال‌نوشته، فلزنوشته و مانند آن به خط منفصل یا خط کتیبه‌‌ای پارتی (← پارتی،_زبان_و_آثار). در میان این کتیبه‌ها آثار بازماندۀ متعلق به دورۀ حکومت اشکانیان اندک است. مهم‌ترین کتیبه‌های پارتی، چه از دورۀ اشکانی و چه از دورۀ ساسانی عبارت‌اند از آثار نسا، مشتمل بر سفال‌نوشته‌های مکشوف در پایتخت قدیم شاهان اشکانی که شامل نام اشخاص و جای‌ها است و تاریخ نگارش بیشتر آن‌ها قرن ۱پ‌م است؛ آثار جنوب، شامل سفال نوشته‌هایی که در مرو باستان پیدا شده و مشتمل بر نام اشخاص و سند دادوستد یا پیش‌نویس نامه است و به زمانی میان قرن ۱پ‌م تا قرون ۳ـ۴م تعلق دارد؛ بنچاق اورامان؛ کتیبۀ دوزبانه بر مجسمۀ برنزی هرکول مکشوف در عراق که به دو زبان پارتی و یونانی روی ران چپ مجسمه حکاکی شده و از بلاش چهارم است و براساس نوشتۀ پارتی آن، بلاش این مجسمه را پس از پیروزی بر مهرداد به معبد آپولو هدیه کرده و براساس نوشتۀ یونانی تاریخ نگارش کتیبه ۴۶۲ سلوکی معادل ۱۵۰ یا ۱۵۱م است؛ سنگ‌نبشته شوش، مشتمل بر شش سطر که بر روی سنگ مزار قائمی در شوش به دستور اردوان چهارم کنده شده و تاریخ آن ۲۱۵م است؛ سنگ‌نبشته‌های کال جنگال، مشتمل بر چند کتیبۀ کوچک متعلق به شاهزادگان اشکانی که از کال جنگال نزدیک بیرجند به دست آمده و محتملاً متعلق به قرن ۳م است؛ سنگ‌نبشته‌های پارتی شاهان ساسانی (←کتیبه‌های دورۀ ساسانی)؛ سنگ‌نبشته‌های لاخ مزار، مکشوف در لاخ مزار در جنوب شرقی بیرجند که به خطی شبیه کتیبه‌های کال جنگال نوشته شده و احتمالاً هم‌زمان با آن آثار است؛ آثار دورا اُروپوس؛ سکه‌ها و مُهرهایی متعلق به اواخر دورۀ اشکانی به خط پارتی. کتیبه‌های پهلوی اشکانی از نظر تاریخی، زبان‌شناختی، اجتماعی، و گاه دینی حایز اهمیت بسیارند، اما از نظر ادبی ارزش چندانی ندارند. همۀ این آثار به زبان‌های اروپایی و اندکی از آن‌ها به زبان فارسی ترجمه شده است.