یهودآزاری
یَهودآزاری (Jews, persecution of)
کینه و دشمنی نژادی بر‌ضد یهودیان و آیین یهود. یهودآزاری، به‌منزلۀ شکل عملی یهودستیزی، ۲ هزار سال در جوامع مسیحی اروپا وجود داشته است. گسترده‌ترین و با برنامه‌ترین یهودآزاری در آلمان و اروپای تحت اشغال آن در دورۀ رایش سوم[۱] (۱۹۳۳ـ۱۹۴۵) روی داد. یهودآزاری مشخصۀ بارز افزایش قدرت نازی‌ها در آلمان در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ بود. تعصب هیتلر[۲] علیه یهود در کتاب او، نبرد من[۳] (۱۹۲۵ـ۱۹۲۷)، نمود یافته است و نازی‌ها این نظریه را پخش کردند که یهودیان، سودجویان هوادار سرمایه‌داری‌اند، که از شکست آلمان در جنگ جهانی اول بهره برده‌اند. اعضای گروه ضربتِ نازی‌ها خرید از مغازه‌های یهودیان و هر‌گونه کسب و کار با آنان را ممنوع و به افراد یهودی حمله می‌کردند. پس از به‌قدرت رسیدن هیتلر، یهودآزاری در راستای نظریه‌های شبه‌علمی نازی‌ها دربارۀ برتری نژادی «آلمانی‌های آریایی بر یهودیان مادون انسان»، سازمان بیشتری یافت. قوانین نورنبرگ[۴] در سپتامبر ۱۹۳۵ همۀ یهودیان را از حق شهروندی آلمان محروم و ازدواج یا روابط جنسی با شهروندان آلمانی را برای آنان ممنوع کرد. نازی‌ها در نوامبر ۱۹۳۸ با حمله به خانه‌ها، مغازه‌ها، بنگاه‌های تجاری، مدرسه‌ها، و کنیسه‌های یهودیان قتل عامی رسمی (کریستالناخت[۵]) به‌راه انداختند و ۳۰هزار یهودی را به اردوگاه کار اجباری بردند تا از مهاجرت آنان جلوگیری کنند. پس از آن‌که آلمانی‌ها بخش اعظم سرزمین اصلی اروپا را در سال‌های نخستین جنگ جهانی دوم اشغال کردند، واحد‌های ویژۀ اس‌اس جوامع یهودی کشورهای دیگر را نیز وادار به سکونت در گتوها[۶] (محله‌های مخصوص) کردند یا آنان را به‌قتل رساندند. در ژانویۀ ۱۹۴۲ رهبران نازی برای بحث و گفت‌وگو دربارۀ «راه حل نهایی» مسئلۀ یهود در نشستی در وانزه[۷] گرد هم آمدند؛ این نشست به برپایی اردوگاه‌های مرگ در سراسر سرزمین‌های اشغالی انجامید. در این اردوگاه‌ها، ازجمله آوشویتس‌ـ‌بیرکناو[۸]، سوبیبور[۹]، و تربلینکا[۱۰]، یهودیان تا سرحد مرگ کار می‌کردند و مُهمّات و دیگر ملزومات جنگی می‌ساختند، در حالی‌که کودکان، سالمندان، و بیماران را بی‌درنگ با گاز مسموم می‌کردند و سپس پیکرشان را در کوره‌های آدم‌سوزی می‌سوزاندند؛ این قتل عام تلفات بسیار داشت و با بازدهی صنعتی اجرا شد. دربارۀ آمار تلفات یهودیان نظرات مختلفی وجود دارد که شائبۀ سیاسی‌بودن و اغراق‌آمیز‌بودن ارقام و ابعاد قضیه را تقویت کرده است. نیز ← یهودستیزی؛ هولوکاست