چوار، شهرستان
| چوار، شهرستان | |
|---|---|
| استان | ایلام |
| بخش | بخشهای مرکزی و بولی |
| جمعیت | حدود 11,000نفر (1395ش) |
| موقعیت | شمال غربی استان ایلام |
| نوع اقلیم | معتدل و نیمه‌مرطوب |
| ارتفاع از سطح دریا | 1,020متر (مرکز شهرستان) |
| برخی بناها | بقایای قلعه‌های مربوط به دورۀ ساسانیان؛ قلعۀ چکر بولی؛ گورستان باستانی چوار مربوط به اواخر سدۀ هشتم پیش از میلاد |
| نام لاتین | Chavar |
| شهر ها و آبادی ها | شهر چوار |
چوار، شهرستان (County) Chavar
واقع در شمال غربی استان ایلام، با مرکزیت شهر چوار. تا آبان 1399ش یکی از بخشهای شهرستان ایلام بود؛ در این زمان بنابر مصوبۀ جلسۀ 11 آبان 1399شِ هیأت دولت، با الحاق چند روستای بخش چوار به بخش مرکزی شهرستان ایلام و همچنین تغییر و تحولات دیگری در بخش، به شهرستان ارتقاء یافت. نام این شهرستان از یکی از تیره‌های مَلکشوَندی به نام چوار (از ایل ارکوازی[۱]) که از حدود 200سال پیش در این منطقه ساکن بوده‌اند، اخذ شده است. این مردم در دورۀ رضاشاه با اسکان اجباری، در سال 1308ش باعث ارتقای روستای چوار به شهر شدند. منطقۀ چوار از زمان اولین تقسیمات نوین کشوری (اواخر دورۀ رضاشاه) تا تاریخی که در بالا ذکر شد، بخشی از شهرستان ایلام بوده است. این شهرستان دارای دو بخش مرکزی (با دهستان‌های ارکوازی و حاجی‌بختیار به مرکزیت شهر چوار) و بخش بولی[۲] (با دهستان‌های بولی و چکر[۳] به مرکزیت روستای گنجوان)، و بیش از 60 روستا است. جز شهر چوار، مهم‌ترین آبادی این شهرستان، میانگین جمعیت روستاهای آن کمتر از 100نفر است. جمعیت بخش چوار در سرشماری سراسری سال 1395ش، برابر با ۱۰,۵۵۴نفر بوده؛ بر این مبنا جمعیت کنونی شهرستان چوار نیز حدود 11,000نفر برآورد می‌شود. از این مقدار حدود 54درصد ساکن شهر چوار و باقی روستانشینند. شهرستان چوار در مرزهای جنوب غربی با عراق، در جنوب با شهرستان ایلام، در جنوب شرقی با شهرستان سیروان، در نواحی شمالی و شرقی با شهرستان ایوان و در شمال غربی و غرب با شهرستان قصرشیرین (در استان کرمانشاه) محدود شده است.
مساحت چوار حدود 1,170کیلومترمربع، ارتفاع آن از سطح دریا 1,020متر (در مرکز شهرستان) و از لحاظ اقلیمی جزو مناطق معتدل و نیمه‌مرطوب است. آبادی‌هاى شهرستان عمدتاً در دشت بنا شده‌اند. چند کوهستان، از شاخه‌های فرعی رشته‌کوه زاگرس، در قسمت‌هاى شمال، شمال شرقى و شمال غربى آن امتداد دارد. رودهاى مهم شهرستان عبارتند از: رودخانۀ فصلى تَلخاب، به‌طول حدود 43کیلومتر، با جهت جنوب غربى، که پس از عبور از روستای چمن‌ِ دهستان بولى وارد عراق می‌شود؛ کَلال‌رود، به طول حدود 25کیلومتر، که از دامنۀ کوه‌هاى شره زول و اللّه‌خدا سرچشمه می‌گیرد و با جهت جنوبى از دهستان ارکوازى می‌گذرد و به رود گدار خوش می‌ریزد؛ رود چوار، به طول حدود 25کیلومتر، که سرچشمۀ آن دامنهٔ غربى کوه گاوه‌راه در حدود 7کیلومترى شمال غربى شهر ایلام و جهت آن جنوب غربى است. این رودخانه که مهم‌ترین جریان آبی شهرستان است در مسیرش، ابتدا به رود چم‌آب[۴] می‌پیوندد و پس از طى حدود دو کیلومتر به رود گدار خوش می‌ریزد. چوار داراى معادن شن و ماسه، سنگ ساختمانى، گچ، زغال سنگ و تأسیسات استخراج و پالایش نفت و گاز است. مردم این شهرستان کردزبان و شیعۀ دوازده‌امامی‌اند، شغل اصلی آنها کشاورزی و مهم‌ترین تولیداتشان گندم، جو، حبوبات، برنج و لبنیات است.
برخى از آثار تاریخى چوار: بقایای قلعه‌های مربوط به دورۀ ساسانیان در ۱۲کیلومتری غرب شهر چوار (موسوم به چوارقلا)؛ قلعۀ چکر بولی (موسوم به تپه‌قلا) در روستای چکر از آثار دورۀ ساسانیان؛ گورستان باستانی چوار مربوط به اواخر سدۀ هشتم پیش از میلاد و چند گور با اشیایى متعلق به 1200ق.م، بقعۀ سیدمحمد در روستای بولى، بقعۀ حاجی‌بختیار در روستایى به همین نام، و بقعۀ سیدعیسى در آبادى بان سَرو[۵]، در 23کیلومترى شمال غربى شهر چوار.