پاسارگاد، شهرستان
| پاسارگاد، شهرستان | |
|---|---|
| استان | فارس |
| بخش | بخش‌‌های مرکزی و پاسارگاد |
| جمعیت | 30,118نفر (1395ش) |
| موقعیت | نواحی شمال شرقی مرکز استان فارس |
| نوع اقلیم | معتدلِ مایل به سرد |
| ارتفاع از سطح دریا | حدود 1,800متر (مرکز شهرستان) |
| برخی بناها | مجموعۀ تاریخی پاسارگاد |
| نام لاتین | Pasargad |
| شهر ها و آبادی ها | شهرهای سعادت‌شهر و مادر سلیمان |
پاسارگاد، شهرستان (County) Pasargad
واقع در نواحی شمال شرقی مرکز استان فارس، به مرکزیت شهر سعادت‌شهر. بنابر مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 27 اردیبهشت 1384ش، با تغییراتی در شهرستان‌های مرودشت و خرم‌بید، از ترکیب روستاها، دهستان‌ها و شهرهایی از این دو شهرستان ایجاد شده است. پاسارگاد در دورۀ باستان با نام باستانی پارسَه‌گَد (به‌معنای شهر یا اردوی پارسیان)، در اصل اقامتگاه طایفۀ پاسارگادای بود که خاندان هخامنشی به آن تعلق داشت. کوروش، سرسلسلۀ هخامنشی، ایشتوویگو، آخرین شاه خاندان ماد، را در همین مکان شکست داد. کوروش شهری در این محل بنا کرد و آن را پاسارگادای نامید و کاخ و آرامگاهی برای خود در آن احداث کرد. داریوش هخامنشی اول پایتخت خود را به تخت جمشید منتقل کرد. پس از بنای پرسپولیس به دست داریوش هخامنشی اول، پاسارگاد در درجۀ دوم اهمیت قرار گرفت و سرانجام در حملۀ اسکندر مقدونی از رونق افتاد و خزاین آن به تاراج رفت (۳۳۶پ‌م). شکوه احترام‌آمیز پاسارگاد هرگز، حتی پس از حملۀ اعراب به ایران، از بین نرفت، چنان‌که ایرانیان برای جلوگیری از انهدام کامل آن به دست اعراب بنای آن را به سلیمان نبی و مادرش نسبت می‌دادند. شهرستان پاسارگاد متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با حدود 33 روستا) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های سرپنیران[۱] و کمین[۲]، به مرکزیت شهر سعادت‌شهر)، و بخش پاسارگاد (مشتمل بر دهستان‌های ابوالوردی[۳] و مادر سلیمان[۴]، به مرکزیت شهر مادر سلیمان). روستای مادر سلیمان در اواخر سال 1391ش به شهر تبدیل شده است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت شهرستان پاسارگاد 30,118نفر است؛ طبق اطلاعات مرکز آمار ایران و براساس سرشماری سال 1395ش، حدود 62درصد این مقدار شهرنشین و حدود 38درصد روستانشینند. شهرستان پاسارگاد در شمال غربی با شهرستان اقلید، در شمال با شهرستان خرم‌بید، در شرق با شهرستان خرامه، در جنوب با شهرستان ارسنجان، و در غرب با شهرستان مرودشت محدود شده است.
شهرستان پاسارگاد با حدود 1,750کیلومترمربع مساحت و ارتفاع حدود ۱,۸0۰متر از سطح دریا (در مرکز شهرستان)، در میان دو کوهستان از رشته‌کوه‌های زاگرس واقع شده است. اقلیم آن معتدلِ مایل به سرد و از نظر بارندگی جزء نواحی خشک است. پاسارگاد به دلیل شرایط اقلیمی، آب و خاک و میزان بارندگی پوشش گیاهی متنوعی دارد؛ از نواحی جنگلی گرفته تا بوته‌زارها تا پوشش مرتعی در دامنۀ ارتفاعات. وجود چشمه‌سارها و آبگيرها در دامنۀ کوه‌ها باعث به‌وجود آمدن مراتع سرسبز با پوشش گياهی متنوع شده است. تنها رودخانۀ دایمی شهرستان، رودخانۀ بلاغی است که از نزدیکی قصر یعقوب و خرمی در 40کیلومتری شمال پاسارگاد سرچشمه می‌گیرد و پس از آبیاری دشت پاسارگاد و کمین، در نزدیکی پل خان مرودشت به رود کر می‌پیوندد و در پایان به دریاچۀ بختگان می‌ریزد. آب کشاورزی شهرستان از طریق همین رودخانه و قنات و چاه تأمین می‌شود. شغل بیشتر مردم پاسارگاد کشاورزی و دامداری، و محصولات عمدۀ زراعی و باغی آنها گندم، جو، ذرت، چغندرقند، صیفی‌جات، برنج، حبوبات، انگور، بادام و گردو است. اکثریت قریب به اتفاق مردم این شهرستان شیعۀ دوازده‌امامی‌اند و به زبان فارسی سخن می‌گویند. بافت قالی، قاليچه و جاجيم در میان روستایيان و عشاير شهرستان رواج دارد.
برخی از آثار برجامانده از دورۀ شکوه پاسارگاد عبارتند از آرامگاه کوروش، معروف به مشهد مرغاب؛ کاخ دروازه، که نقش‌برجستۀ درگاه شمالی آن کهن‌ترین حجاری دورۀ هخامنشی است؛ کاخ بار، در سمت شرق آرامگاه کوروش، با وسعت حدود ۲,۲۶۴مترمربع؛ کاخ اختصاصی، به فاصلۀ ۱,۳۵۰متری آرامگاه، با مساحتی درحدود ۳,۴۱۰مترمربع؛ برج سنگی، در حدود ۵۰۰متری شمال کاخ اختصاصی که در نوشته‌های مورخان کهن به زندان سلیمان شناخته است؛ سکّوهای سنگی محوطۀ مقدس در ۱کیلومتری شمال غربی کاخ اختصاصی؛ تخت سلیمان یا تل تخت در شمال دشت پاسارگاد؛ و بناهای بوستان شاهی.