سرعین، شهرستان
| سرعین، شهرستان | |
|---|---|
| استان | اردبیل |
| بخش | مرکزی، و سبلان |
| جمعیت | 18,200نفر (1395ش) |
| موقعیت | شمال غربی ایران و غرب نواحی مرکزی استان اردبیل |
| نوع اقلیم | معتدل مایل به سرد و نیمه‌خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | حدود ۱,65۰متر |
| برخی بناها | تپۀ باستانی آناهیتا؛ تپۀ باستانی و تاریخی سرعین؛ آتشکدۀ آذرفریق |
| نام لاتین | Sareyn |
| شهر ها و آبادی ها | سرعین |
سرعین، شهرستان (County) Sareyn
واقع در شمال غربی ایران و غرب نواحی مرکزی استان اردبیل، به مرکزیت اداری شهر سرعین. در سال 1388ش بنابر مصوبۀ هیأت دولت، به تاریخ 3 خرداد 1388ش، با تغییراتی داخلی در بخش سرعین و انتزاع آن از شهرستان اردبیل ایجاد شده است. گمان می‌رود که سرعین به معنای سرچشمه باشد و این معنا احتمالاً با توجه به وجود سرچشمه‌های منطقه (و خاصه چشمه‌های آبگرم) در سدۀ پیش جایگزین نام‌های پیشین آن شده است. این نواحی که در طول تاریخ بخشی از سرزمین آذربایجان بوده، در هزاره‌های پیش از میلاد از مراکز سکونت جوامع انسانی بوده؛ در تاریخ پیش از مادها و هخامنشیان این نواحی جزو قلمرو اورارتوها بوده و پس از آن نیز با توجه به چند تپۀ باستانی و آثار معابد زرتشتی این منطقه دارای رونق بوده است. این روند در دوره‌های اسلامی نیز تا زمان صفویه که اوج رونق اردبیل و نواحی پیرامون آن است، ادامه داشته. در دورۀ صفویه به دلیل پیوستگی شاهان صفوی به این منطقه، در سراسر آن آبادانی مورد توجه قرار گرفت. در اسناد مربوط به دورۀ صفویه و پس از آن، منطقۀ سرعین نخست به شکل ساری‌قیه و بعدتر سارقين و سپس سرقين ذکر شده است. در دورۀ معاصر، تا دهۀ 1340ش سرقین دهی از توابع رستاق اردیموسی در بخش مرکزی شهرستان اردبیل بوده است. در اواخر همین دهه با تغییر نام آن به سرعین، به شهر ارتقاء یافت. در دهه‌های بعد تا سال 1388ش سرعین یکی از بخش‌های شهرستان اردبیل بوده است.
شهرستان سرعین متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با 26 روستای مسکونی) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستانهای آبگرم و الوارس[۱]، به مرکزیت شهر سرعین)، و بخش سبلان (مشتمل بر دهستانهای سبلان و ارجستان[۲]، به مرکزیت شهر اردیموسی[۳]). روستای اردیموسی در اوائل سال 1397ش با تأسیس شهرداری به شهر ارتقاء یافته است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان سرعین 18,200نفر و از این مقدار حدود 70درصد ساکن نقاط روستایی و نزدیک به 30درصد ساکن شهر سرعین بوده‌اند. این شهرستان در شمال و شرق با شهرستان اردبیل، در جنوب با شهرستان نیر، در غرب با شهرستان سراب (در استان آذربایجان شرقی)، و در شمال غربی با شهرستان مشکین‌شهر محدود شده است.
سرعین با حدود 373کیلومترمربع وسعت، کوچک‌ترین شهرستان استان اردبیل است. سرعین به دلیل داشتن چشمه‌های آبگرم (13 چشمۀ اصلی و چند برابر چشمه‌های فرعی) و استخرهای آب‌درمانیِ متعدد معروف است و همه‌ساله در فصل تابستان پذیرای ایرانگردان و جهانگردان فراوانی است. آب و هوای این شهرستان معتدلِ مایل به سرد و از نظر بارندگی جزو مناطق نیمه‌خشک، و متوسط ارتفاع آن حدود ۱,65۰متر است. ارتفاعات مهم سبلان در نواحی شرقی شهرستان به صورت شمالی-جنوبی امتداد دارد که سرچشمۀ مردم این شهرستان به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند و شیعۀ دوازده‌امامی‌اند. اقتصاد این شهرستان برپایۀ مشاغل مربوط به گردشگری، کشاورزی و دامداری می‌چرخد. پرورش گاو، گاومیش، گوسفند و بز و تولید مصنوعات چرمی در این شهرستان رونق زیادی دارد. انواع غلات و حبوبات، گیاهان علوفه‌ای و دارویی، دانه‌های روغنی، گیلاس و آلبالو، سیب‌زمینی و عسل از مهم‌ترین تولیدات این شهرستان است. در این شهرستان بیشتر از ۲۵۰ هتل، هتل‌آپارتمان و مهمانسرا وجود دارد.
تپۀ باستانی آناهیتا در قسمت غربی شهر سرعین، تپۀ باستانی و تاریخی سرعین در شمال غرب شهر سرعین و بر سر راه روستای الوارس، و آتشکدۀ آذرفریق در ۱۹کیلومتری غرب شهر اردبیل در روستای آتشگاهِ دهستان سبلان از آثار تاریخی پیش از اسلام در شهرستان سرعین هستند.