چاه آرتزین
چاه آرتزین (artesian well)
چاهی که به‌طور طبیعی با آب بالا‌آمده از لایه‌های سنگی اشباع‌شدۀ زیرزمین (آب‌خوان[۱]) پر شده است. آب از آب‌خوان، تحت فشار و خودبه‌خود بالا می‌آید. چنین چاه‌هایی را در آب‌خوان‌هایی می‌توان حفر کرد که با سنگ‌های ناتراوا از بالا و پایین محصور شده باشند. اگر سطح ایستایی آب[۲] (بالای منطقۀ اشباع آب) در چنین آب‌خوانی بالاتر از سطح دهانۀ چاه باشد، فشار ایستایی آب (هیدروستاتیکی)[۳]، آب را به سطح زمین می‌رساند. از آنجا که آب چاه‌های آرتزین، شیرین و به‌راحتی در دسترس است، اغلب بیش از حد از آن‌ها بهره‌برداری می‌شود و سرانجام بی‌استفاده می‌شوند. برخی آلوده‌کننده‌ها، مانند حشره‌کش[۴]ها و ترکیبات نیترات[۵]ها، نیز ممکن است به داخل آب‌خوان‌ها نفوذ کنند. در بخش شرقی استرالیا[۶] بیش از دیگر مناطق، از چاه‌های آرتزین استفاده می‌‌کنند. در آنجا، آب‌خوان‌ها با آبِ رشته‌کوه‌های عظیم دیوایدینگ[۷] پرشده و تا زیر سطح خشک صحرای سیمپسون[۸] کشیده شده‌اند. نام چاه آرتزین برگرفته از آرتوا[۹]، نام ناحیه‌ای در فرانسه، است که این پدیده اولین‌بار در آنجا مشاهده شد. در چاه آرتزین، آب از سفرۀ زیرزمینیِ موجود در طبقات سنگی زیرزمین، تحت فشار، و خودبه‌خود بالا می‌آید. باران در یک سمت لایۀ آب‌دار یا آب‌خوان می‌بارد و ازخلال این لایه عبور می‌کند. این لایه تا سطح ایستایی آبِ سفرۀ زیرزمینی با آب پر می‌شود. اگر دهانۀ چاه پایین‌تر از سطح ایستایی آبِ سفرۀ زیرزمینی باشد، آب تحت فشار خودبه‌خود از چاه بالا می‌آید. نیز ← ظروف مرتبطه، قانون