موزس مندلسون

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از Moses Mendelssohn)
موزس مندلسون
Moses Mendelssohn
زادروز دسائو 6 سپتامبر 1729م
درگذشت برلین 4 ژانویه 1786م
ملیت آلمانی
شغل و تخصص اصلی فیلسوف
آثار نوشته‌های فلسفی (1761م)؛ فدون یا جاودانگی روح ( 1767م)؛ اورشلیم یا دربارۀ مرجعیت مذهبی و یهودیت (1783م)
گروه مقاله فلسفه
خویشاوندان سرشناس فلیکس مندلسون (نوه)
موزس مندلسون
موزس مندلسون

موزس مندلسون (دسائو 6 سپتامبر 1729- برلین 4 ژانویه 1786م) Moses Mendelssohn

فیلسوف آلمانی. بانفوذترین و اثرگذارترین متفکر یهودی آلمانی در قرن 18م بود. نخست در شهر زادگاهش، نزد پدرش که در یک مدرسۀ یهودی در دسائو منشی و معلم بود و سپس از 14سالگی در برلین تعلیمات یهودی دید و علاوه بر مطالعۀ فلسفۀ ابن میمون، به فراگیری زبان‌های لاتین، یونانی، فرانسه و انگلیسی و ریاضیات و منطق نیز پرداخت. مندلسون معتقد بود که یهودیان می‌توانند بدون ترک آیین خود، فرهنگ جدید غرب را جذب کنند. اگرچه معاصر کانت بود، اما بیش‌تر به شرح و تفسیر آرای لایب‌نیتس و ولف می‌پرداخت. نخستین اثرش (محاورات فلسفی- 1755م) که با حمایت نزدیک‌ترین دوستش، لسینگ، منتشر شد، شرح و تفسیر و تبیین فلسفۀ لایب‌نیتس و اسپینوزا بود. این کتاب چندسال بعد تکمیل و در دو جلد تحت عنوان نوشته‌های فلسفی[۱] (1761م) منتشر گردید. پژوهش‌هایش در زیباشناسی تا حدودی بر کانت تأثیر گذاشت.

مهم‌ترین اثر فلسفی‌ مندلسون به نام فدون یا جاودانگی روح[۲] (چاپ 1767م) که نفس را بسیط و از این‌رو زوال‌پذیر می‌دانست، در زمان حیات نویسنده 15بار تجدید چاپ، و طی دهه‌های بعد تقریباً به همۀ زبان‌های اروپایی و همچنین عبری ترجمه شد، و در زمان خود پرخواننده‌ترین کتاب غیرداستانی در آلمان بود. هردر و گوته آن را ستودند، اگرچه آماج حملۀ کانت بود. مندلسون کوشید با نگارش مقالات و ترجمۀ کتاب مقدس به آلمانی و تفسیر عبری آن، هم‌کیشانش را با اندیشه‌های روشنگری آشنا کند. در رسالۀ اورشلیم یا دربارۀ مرجعیت مذهبی و یهودیت [۳] (1783م) نخست جدایی مذهب و سیاست را مطرح کرد و سپس از دادن حقوق کامل به یهودیان دفاع کرد. کتاب اگرچه با واکنش تند رهبران سنت‌گرای مسیحی و یهودی مواجه شد، اما بسیار مورد توجه کانت واقع شده؛ چنان‌که در نامه‌ای تمجیدآمیز به مندلسون آن را مبشر اصلاحی بزرگ دانست که بر ملت یهود و دیگر ملت‌ها اثر خواهد گذاشت. لسینگ چنان به مندلسون ارج می‌نهاد که نامش را در عنوان نمایشنامۀ ناتان خردمند[۴] (1781) جاودان کرد.

با وجود پایبندی سرسختانۀ مندلسون به آیین یهودی و تلاش چشمگیر او در غربی کردن جامعۀ یهود، عمدۀ فرزندانش پس از او به مسیحیت گرویدند. فلیکس مندلسون[۵]، آهنگساز نامدار سدۀ 19م، نوۀ او بود.


  1. Philosophische Schriften
  2. Phädon oder über die Unsterblichkeit der Seele
  3. Jerusalem oder über religiöse Macht und Judenthum
  4. Nathan der Weise
  5. Felix Mendelssohn