زارچ، شهر

زارچ، شهر
کشور	ایران
استان	یزد
شهرستان	زارچ
بخش	بخش‌‌ مرکزی
جمعیت	11,691نفر (1395ش)
موقعیت	۱۷کیلومتری غرب شمالی یزد، جنوب راه یزد به اشکذر
نوع اقلیم	گرم و خشک
ارتفاع از سطح دریا	1150متر (مرکز شهرستان)
تولیدات و صنایع مهم	انار، پسته و گندم
برخی بناهای مهم	قنات زارچ؛ مسجد امیرالمؤمنینِ محلۀ سرده زارچ؛ حمام قدیمی زارچ
نام لاتین	Zarch

نمای گنبد و بادگیر مسجد امیرالمؤمنین زارچ

زارچ، شهر Zarch, city
واقع در استان یزد، مرکز اداری شهرستان زارچ. با ارتفاعی حدود ۱۱۵۰متر، در دشتی در ۱۷کیلومتری غرب شمالی یزد، جنوب راه یزد به اشکذر، قرار دارد. اقلیم این شهر گرم و خشک و جمعیت آن 11,691نفر است (۱۳9۵ش). شهر زارچ در سال 1342ش از وضعیت روستایی به شهر ارتقاء یافته است. در تاریخ معاصر ایران، زارچ دهستان و سپس تا انتهای سال 1401ش یکی از بخش‌های شهرستان یزد بوده و در این تاریخ با انتزاع از شهرستان یزد به شهرستان مستقلی ارتقاء یافته است. روایتی وجود دارد که «زال زر» را مؤسس زارچ می‌داند. همچنین بنابر روایات تاریخی دیگری امیر مبارزالدین محمد و فرزندانش در بلوک میبد و رستاق و قهستان دوازده روستا احداث کردند که از میان آن‌ها می‌توان به مظفرآباد زارچ اشاره کرد. آب جوی زارچ در یزد مشهور بوده است و با حفر نقب‌های زیرزمینی از آن استفاه می‌کردند. این جوی از آثار ارسلان خاتون همسر سلطان علاء‌الدوله ابوکالیجار است. لسان الحق عبدالوهاب متخلص به محرم نیز از شعرا و بزرگان این ناحیه است که دیوانی در مدح شهدای کربلا دارد.

مردم این شهرستان به زبان فارسی (گویش یزدی) سخن می‌گویند؛ شیعۀ دوازده‌امامی‌اند و شغل بیشتر آنها کشاورزی و دامداری و مشاغل خدماتی است. انار، پسته و گندم مهم‌ترین تولیدات باغی و زراعی این شهر است. قنات زارچ با سابقه‌ای بیش از ۳هزار سال، مجموع طولِ بیش از ۷۱کیلومتر و حدود ۲۱۱۵ حلقه چاه یکی از قدیمی‌ترین قنات‌های ایران و البته بزرگ‌ترین قنات جهان است. علاوه بر این قنات که در فهرست میراث جهانی و آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، مسجد جامع زارچ مربوط به سدۀ 10ق، مسجد امیرالمؤمنینِ محلۀ سرده زارچ مربوط به دورۀ قاجار و حمام قدیمی زارچ مربوط به دوره‌های افشاریه و زندیه از دیگر بناهای تاریخی این شهرند که به ثبت ملی رسیده‌اند.

---