ولاسکز، دیه گو رودریگس (۱۵۹۹ـ۱۶۶۰)

وِلاسْکِز، دیِه‌گو رودْریگِس (۱۵۹۹ـ۱۶۶۰)(Velazquez, Diego Rodriguez)

تک‌چهره پاپ اينوکنتيوس دهم، اثر ديه‌گو ولاسکز

تک‌چهره پاپ اينوکنتيوس دهم، اثر ديه‌گو ولاسکز

نقاش اسپانیایی. از برجسته‌ترین هنرمندان قرن ۱۷، و نقاش دربار فیلیپ چهارم در مادرید بود. علاوه‌بر تک‌چهره‌‌های بسیاری که از اعضای خاندان سلطنتی کشید، آثاری با مضامین دیگر، ازجمله دینی، صحنه‌های زندگی روزمره، و غیره خلق کرد. تابلوی ندیمه‌ها (۱۶۵۶؛ پرادو، مادرید) از شاخص‌ترین نقاشی‌هایش، و تابلوی زنان در حال نیمرو پختن (۱۶۱۸، نگارخانۀ ملی اسکاتلند، ادینبورگ) نمونۀ گزیده‌ای از آثارش با مضمون زندگی روزمره است. در سرتاسر دورۀ هنرآفرینی‌اش، واقع‌گرایی بنیاد هنرش بود، اما وسایلی که در بیان رویکرد خود به واقعیت برگزید روزبه‌روز ظرافت بیشتری یافتند. رنگ در آثارش سردتر و قلم‌موکاری‌هایش آزادانه‌‌تر شد، چنان‌که در آخرین تابلوهایش ضربات قلم‌مو از نزدیک خالی ‌از معنا به‌نظر می‌رسند، اما از فاصلۀ مناسب، شکل‌ها و فضاهایی می‌سازند که رنگ و فضای ‌آن‌ها به‌طرز شگفت‌آوری طبیعی است؛ این کیفیت در تابلوی ندیمه‌ها به‌اوج می‌رسد. در آثار ولاسکز بلوغ فنی با تعمیق روان‌شناختی روزافزونی همراه شد. در هر مدلی که نقاشی می‌کرد، خواه قدرتمندترین مرد دنیا در زمان خود یعنی پادشاه اسپانیا، و خواه کوتوله‌های دربارش، صداقت، تعهد، و احترام به انسانیّت را یکسان به‌کار می‌بست. تک‌چهرۀ پاپ اینوکنتیوس دهم (۱۶۵۰؛ نگارخانۀ دوریا پامفیلی، رم)، از بزرگ‌ترین دستاورهای او در تک‌چهره‌سازی است. از دیگر آثار مهم اوست: تسلیم برِدا (۱۶۳۴ـ۱۶۳۵؛ پرادو)، از برجسته‌ترین نقاشی‌های تاریخی معاصرِ ولاسکز؛ ونوس روکبی (ح ۱۶۴۸؛ نگارخانۀ ملی لندن)، نخستین نقاشی پیکر برهنۀ اسپانیایی؛ و تک‌چهره‌هایفیلیپ چهارم (نگارخانۀ ملی، لندن) و خوان دِ پارخا (۱۶۵۰؛ موزۀ متروپولیتن، نیویورک). ولاسکز در سویل به‌دنیا آمد. نخست از فرانسیسکو د اِررا هنر آموخت، و سپس معلم فرزانه‌تری همچون فرانسیسکو پاچکو را برگزید که در ۱۶۱۸ با دخترش خوانا ازدواج کرد. نخستین آثارش در سویل،بودگون‌ها («نقاشی‌های آشپزخانه‌ای»)، از نوع رایج در آن زمان بودند؛ این زمره آثار، پیکره‌های دهقانی و نقش اشیای دقیقی را دربرمی‌گیرند، که از «طبیعت‌گرایی» کاراوادجو متأثرند. در ۱۶۲۲ ولاسکز مدت کوتاهی به مادرید رفت. سال بعد توسط وزیر فیلیپ چهارم به مادرید فراخوانده شد، و توفیقی آنی به‌دست آورد، و بی‌درنگ به مقام نقاش دربار منصوب گردید. تابلوی دائم‌الخمرها (۱۶۲۹؛ پرادو) او را به‌شهرت رساند. در همین زمان روبنس را در مادرید ملاقات کرد، و از سفر اول خود به ایتالیا (۱۶۲۹ـ۱۶۳۱) تأثیر پذیرفت. از آثار نقاشان بزرگ ونیز اتود برداشت و سپس به رم و ناپل رفت، و با خوزه دِ ریبرا آشنا شد. تابلوی کورۀ آهنگری وولکان (ح ۱۶۳۰؛ پرادو) تلفیقی است از مضمون اسطوره‌ای در قالب ایتالیایی با واقع‌گرایی اسپانیایی. تک‌چهره‌سازی ولاسکز از پاپ اینوکنتیوس دهم، طرح منظرۀ باغ‌های ویلای مدیچی (پرادو) و ونوس روکبی، به‌قصد تقلید از تیسین، حاصل سفر دوم ولاسکز به ایتالیا بود (برای خرید آثار نقاشی و کسب اطلاعاتی برای تشکیل یک آکادمی سلطنتی در اسپانیا به این سفر رفت). تأثیر سریع ولاسکز در اسپانیا اندک بود، هرچند گویا بعدها «رامبرانت، ولاسکز، و طبیعت» را منابع الهام خود خواند، و نقاشان بزرگ دیگری همچون مانه از هنرش تأثیر پذیرفتند.

 

---