عطار، فریدالدین محمد (کدکن ۵۴۰ـ نیشابور ح ۶۱۸ق)
عَطّار، فریدالدین محمد (کدکن ۵۴۰ـ نیشابور ح ۶۱۸ق)
شاعر، نویسنده و عارف ایرانی. سبب شهرتش به عطار، اشتغال وی و پدرش به پیشۀ عطاری بود. فریدالدین مردی متمول و متمکن بود و در داروخانۀ خود به کار طبابت و داروسازی می‌پرداخت. آنچه دربارۀ علاقه‌اش به تصوف نقل کرده‌اند، به‌ویژه حکایت درویشی که با مرگ اختیاری خود در مقابل دکان او، سبب انقلاب درونی و توبه‌اش شد، اساسی درست ندارد. نیز انتساب وی به هیچ طریقتی مسلّم نیست و نظر بسیاری از محققان در این‌باره محل تردید است. عطار در پزشکی، داروسازی، حکمت، نجوم، و علوم دینی دست داشت، اما بیشتر گرایش او به عرفان بوده و چنان‌که از گفته‌های او برمی‌آید در تصوف از شیخ ابوسعید ابوالخیر بهره جسته و در سفرهایش با مجدالدین بغدادی دیدار کرده است. عطار، به احتمال فراوان، در قتل عام نیشابور به دست مغولان، کشته و در حوالی مزار خیام نیشابوری در نیشابور به‌خاک سپرده شد. آرامگاه او در قرن ۹ق به‌دست امیرعلی‌شیر نوایی بازسازی شده و پس از آن نیز تاکنون تغییرات و تعمیراتی در آن صورت گرفته است. گویا سُنی‌مذهب بوده؛ با این همه، در آثارش از هرگونه تعصب مذهبی اجتناب کرده است. عطار را باید از پیشروان مولوی بلخی در نظم مثنوی معنوی دانست. از گفته‌های عطار پیداست که اشعار بسیار داشته و به «پرگویی» مشهور بوده است. تذکره‌نویسان بیش از ۱۰۰ اثر به عطار نسبت داده‌اند که این شمار مبالغه‌آمیز است و بی‌شک برخی از آن‌ها از شاعران دیگر، نظیر عطار تونی (قرن ۹ق)، است. از آثار مسلم اوست: تذکرة‌الاولیا (تهران، ۱۳۲۱ش)؛ منطق‌الطیر/مقامات طیور (تهران، ۱۳۳۷ش)؛ مصیبت‌نامه (تهران، ۱۳۵۴ق)؛ الهی‌نامه (تهران، ۱۳۴۰ش)؛ اسرارنامه (تهران، ۱۳۱۶ق)؛ مختارنامه (تهران، ۱۳۵۳ق)؛ خسرونامه (تهران، ۱۳۴۰ش)؛ دیوان غزلیات و قصاید (تهران، ۱۳۴۱ش)؛ پندنامه (تهران، ۱۳۱۶ش)؛ جواهرنامه؛ شرح‌القلب.