موزس مندلسون
| موزس مندلسون Moses Mendelssohn | |
|---|---|
| زادروز |
دسائو 6 سپتامبر 1729م |
| درگذشت | برلین 4 ژانویه 1786م |
| ملیت | آلمانی |
| شغل و تخصص اصلی | فیلسوف |
| آثار | نوشته‌های فلسفی (1761م)؛ فدون یا جاودانگی روح ( 1767م)؛ اورشلیم یا دربارۀ مرجعیت مذهبی و یهودیت (1783م) |
| گروه مقاله | فلسفه |
| خویشاوندان سرشناس | فلیکس مندلسون (نوه) |
موزس مندلسون (دسائو 6 سپتامبر 1729- برلین 4 ژانویه 1786م) Moses Mendelssohn
فیلسوف آلمانی. بانفوذترین و اثرگذارترین متفکر یهودی آلمانی در قرن 18م بود. نخست در شهر زادگاهش، نزد پدرش که در یک مدرسۀ یهودی در دسائو منشی و معلم بود و سپس از 14سالگی در برلین تعلیمات یهودی دید و علاوه بر مطالعۀ فلسفۀ ابن میمون، به فراگیری زبان‌های لاتین، یونانی، فرانسه و انگلیسی و ریاضیات و منطق نیز پرداخت. مندلسون معتقد بود که یهودیان می‌توانند بدون ترک آیین خود، فرهنگ جدید غرب را جذب کنند. اگرچه معاصر کانت بود، اما بیش‌تر به شرح و تفسیر آرای لایب‌نیتس و ولف می‌پرداخت. نخستین اثرش (محاورات فلسفی- 1755م) که با حمایت نزدیک‌ترین دوستش، لسینگ، منتشر شد، شرح و تفسیر و تبیین فلسفۀ لایب‌نیتس و اسپینوزا بود. این کتاب چندسال بعد تکمیل و در دو جلد تحت عنوان نوشته‌های فلسفی[۱] (1761م) منتشر گردید. پژوهش‌هایش در زیباشناسی تا حدودی بر کانت تأثیر گذاشت.
مهم‌ترین اثر فلسفی مندلسون به نام فدون یا جاودانگی روح[۲] (چاپ 1767م) که نفس را بسیط و از این‌رو زوال‌پذیر می‌دانست، در زمان حیات نویسنده 15بار تجدید چاپ، و طی دهه‌های بعد تقریباً به همۀ زبان‌های اروپایی و همچنین عبری ترجمه شد، و در زمان خود پرخواننده‌ترین کتاب غیرداستانی در آلمان بود. هردر و گوته آن را ستودند، اگرچه آماج حملۀ کانت بود. مندلسون کوشید با نگارش مقالات و ترجمۀ کتاب مقدس به آلمانی و تفسیر عبری آن، هم‌کیشانش را با اندیشه‌های روشنگری آشنا کند. در رسالۀ اورشلیم یا دربارۀ مرجعیت مذهبی و یهودیت [۳] (1783م) نخست جدایی مذهب و سیاست را مطرح کرد و سپس از دادن حقوق کامل به یهودیان دفاع کرد. کتاب اگرچه با واکنش تند رهبران سنت‌گرای مسیحی و یهودی مواجه شد، اما بسیار مورد توجه کانت واقع شده؛ چنان‌که در نامه‌ای تمجیدآمیز به مندلسون آن را مبشر اصلاحی بزرگ دانست که بر ملت یهود و دیگر ملت‌ها اثر خواهد گذاشت. لسینگ چنان به مندلسون ارج می‌نهاد که نامش را در عنوان نمایشنامۀ ناتان خردمند[۴] (1781) جاودان کرد.
با وجود پایبندی سرسختانۀ مندلسون به آیین یهودی و تلاش چشمگیر او در غربی کردن جامعۀ یهود، عمدۀ فرزندانش پس از او به مسیحیت گرویدند. فلیکس مندلسون[۵]، آهنگساز نامدار سدۀ 19م، نوۀ او بود.