بازخورد شطاریه

منسوب به عبدالله شطار (م ۸۱۸۳۲ ، هـق) است. گفته اند «شطاریت» به معنای چستی و چالاکی است، لذا او را «شیخ عبدالله آتش خوار» نیز گفته اند. او وحدت وجودی بود، سخنان وی یادآور سخنان بایزید بسطامی و منصورحلاج است. می گوید: «هنگامی که جمیع اسرار باطن بر...منسوب به عبدالله شطار (م ۸۱۸۳۲ ، هـق) است. گفته اند «شطاریت» به معنای چستی و چالاکی است، لذا او را «شیخ عبدالله آتش خوار» نیز گفته اند. او وحدت وجودی بود، سخنان وی یادآور سخنان بایزید بسطامی و منصورحلاج است. می گوید: «هنگامی که جمیع اسرار باطن بر وجه سالك ظاهر گردد و از حقیقت انسانى ترقى كند و در مقام حقیقت محمدى رود و از آن هم ترقى كند و در مرتبه ی ذات مطلق رسد. هم بر این طریق مشغول باشد و در مراتب ترقى و تنزل سیر كند تا در این مقامات آشنا گردد و حالات خود را دریابد.»(۲۹) در این سلسله ذكر جلى (ذكر زبانى) نیست، جملاتی ذكر خفی و انفسىء «الله ناظر» - «الله معى» است كه لب فرو بندد و بعضى اوقات چشم بر هم نهد تا از تشتت خیال رهائى یابد و این جملات را با توجه به قلب و توجه تام به صورت فكریه كه چهره ی پیر طریقت است در نظر گرفته و خیال كند این جمله بر صفحه ی دل یا داخل قلب نوشته شده و او می خواند. یا با قلم خیال نقش كند. یا در ناى گلو ترسیم كند. هر یك از این طرق مى‏ بایست به دستور شیخ طریقت باشد. نشست در سلسله ی شطاریه نشست مربعی است، نه حلقوی. شیخ وجیه الدین شطارى در رساله ی «طالب واثق» می گوید: «بدان كه اشغال طایفه ی كه به مشرب شطاراند بسیار است، یكى از آن جمله شغل اسم ذات است. یعنى سالك باید نقش اسم ذات را به رنگ نقش بزر یا نقره بر دل صنوبرى تصور كند به حدى متصور باشد كه بغیر تصور نقش آن اسم چیز دیگرى در نظر نیاورد. چون «الله ناظر» گوید، سالك نظر بر خود دارد و نظر از موجودات بردارد و در باطن خود تصور كند او ناظر است ما را به نظر ما؛ و چون «الله معى» گوید چشم را ببندد و ذكر را متوجه سر کند كه او من سراناست، كه او با ماست . ترتیب حروف و کلمات در تفکرات این فرقه نقش اساسی دارد، هریک از حروف الفبا بیانگر یکی از مقامات سالک است. به عقیده ی آنان توحید، آن است که بجز یک چیز، دیگر چیزی نبینیم و نگوئیم و نفهمیم و نخواهیم؛ و به جز یک چیز نباشیم. نزد شطاریه، مجاهده، ضدیت با نفس، فناء و فناء الفناء وجود ندارد؛ چرا که همه ی این ها مستلزم دو وجود و دو شخصیت است. شطاریه، شکوه نمی کنند و چشم آن ها به واهب حقیقی است و مقاله ی اناالحق را دقیقاًً اجرا می کنند. عبدالله شطّار مرید و خلیفه ی «ملا محمد شیرین مغربی» بوده و نسب طریقتی او به بایزید بسطامی می رسد. شیخ عبدالله از دست شخص مغربی خرقه ی خلافت و ارشاد پوشید و مأمور به ارشاد اقلیم هند گردید. این طریقه در سرزمین های سوماترا و جاوه نیز پیروانی دارد.بیشتر