گنبد سبز (مشهد): تفاوت میان نسخه‌ها

}}

بنایی آرامگاهی واقع در میان میدانی به همین نام (گنبد سبز)، در خیابان شهید باهنر (آخوند خراسانی) معروف به خیابان خاکی، مربوط به اوائل یا اواخر سدۀ 11ق. دلیل اشتهار بنا به این نام، رنگ فیروزه‌ای مایل به سبز آن (در مقابل گنبد طلا/ حرم امام رضا و گنبد خشتی/ بقعۀ یکی از نوادگان امام موسی بن جعفر) است. گنبد سبز به احتمال مدفن شیخ مؤمن عارف استرآبادی، از عرفای سلسلۀ [[ذهبیه]]، است. با توجه به مندرجات کتیبۀ منتسب به بقعه و منابع مکتوب و شفاهی دیگر، به احتمال زیاد، بنای بقعه به دستور [[شاه عباس کبیر|شاه عباس اول]] در سال 1036ق ساخته شده؛ اگرچه تاریخ دیگری نیز برای بنا از [[ماده تاریخ]] این بیت مندرج بر کتیبۀ مزبور استخراج می‌شود: «سال تاریخ این خجسته بنا/ بیت معمور قلب مؤمن دان». تاریخ مستفاد از این بیت، 1091ق و مربوط به دورۀ سلطنت [[عباس صفوی دوم|شاه عباس دوم]] (ثانی) است. اگرچه با احتساب اعداد کلمات مصرع دوم هم (با صرف نظر از کلمۀ دان) تاریخ 1036 به دست می‌آید. این کتیبه در حال حاضر مفقود شده است. از روایات کتبی و شفاهی چنین برمی‌آید که این بنا پیش از احداث و بازسازی خیابان‌های اطراف و میدان جدید، در داخل باغ بزرگی بوده است که ارگ قدیم [[مشهد، شهر|مشهد]] در غرب آن و گورستان بزرگ میرهوا در شرقش و تکیۀ سید اسماعیل شاه‌حیدری در نزدیکی آن قرار داشته است. بعدها به وسیلۀ دیوارکشی محصور گردید و پیرامونش محوطه‌سازی شد؛ تا این که با توسعۀ شهر مشهد و خیابان‌کشی‌ها در سال‌های 1315 و بعد از آن، الحاقاتِ اطراف بنا برچیده شده و میان میدانی قرار گرفت. بقعه چندین بار مرمت شده که آخرین بازسازی آن در حدود سال‌های 1353 تا 1356ش است. در همین سال اخیر، بقعه به شمارۀ 1370/ 3 در زمرۀ یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در این بازسازی کلی، [[گنبد (معماری)|گنبد]] و نمای ساختمان کاشی‌کاری و تعمیراتی نیز در درون آن انجام شده است.