امان الله جهانبانی

امان الله جهانبانی

امان الله جهانبانی (اراک 1274- تهران 1353ش)

از شاهزادگان قاجار، دولتمرد و سناتور دورۀ پهلوی و از فرماندهان ارتش شاهنشاهی. او فرزند امان الله میرزا معروف به ضیاءالدوله بود. از ده سالگی، او را برای تحصيلات مقدماتی به روسيه فرستادند و تحصيل‌کردۀ مدرسۀ نظامی پترزبورگ است. در زمان شروع جنگ جهانی اول، به ايران برگشت و با درجۀ سروان در قزاق‌خانه مشغول خدمت شد و مدتی رئيس توپخانه آترياد كرمانشاه بود. در 1296ش مجدداً برای تحصيلات تکمیلی به روسيه رفت و دورۀ دانشگاه جنگ روسيه را به پايان برد و همزمان با كودتای سوم اسفند 1299ش به ايران بازگشت و در كودتا سهيم بود. در آن زمان، درجۀ سرهنگی داشت. در 1314ش رئيس دانشگاه جنگ و در اسفند همان سال، رئيس اداره كل صنعت شد.

در اواسط 1316ش بنا به علل نامشخصی، مغضوب رضا شاه و از رياست اداره كل صنعت بركنار شد. او مدتی در زندان قصر بود و پس از يک سال از زندان آزاد، خلع درجه و از ارتش اخراج شد. اما پس از استعفای رضاشاه، از او اعادۀ حيثيت شد و با درجۀ قبلی به خدمت بازگشت و در كابينۀ فروغی، وزير كشور و وزير راه شد. او در كابينه سهيلی، وزير جنگ بود. امان الله جهانبانی تا آخر عمرش، پنج دوره پشت سر هم سناتور بود.

نادر جهانبانی و خسرو جهانبانی، كه با شهناز پهلوی ازدواج كرد، از جمله پسرانش هستند (حاصل دو ازدواج). از جمله كتاب‌های اوست: مرزهای ايران و شوروی؛ بلوچستان و مرزهای آن؛ ‌سرباز ايرانی و مفهوم آب و خاک.

آرامگاهش در امامزاده ابوطالب در رباط كريم است.