بازار تبریز

بازار تبریز
نام فارسی	بازار تبریز
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
موقعیت	تبریز، محدودۀ مهران‌رود و خیابان‌های دارایی، شهدا و فردوسی
کاربری	بازار
مشخصات معماری	مجموعۀ بازار سنتی
زمان ساخت	دورۀ ایلخانان

بازار تبریز

بازار تبریز

بازار تبریز

بزرگ‌ترین بازار ایران، در محدودۀ مهران‌رود و خیابان‌های دارایی، شهدا و فردوسی. بازاری بسیار قدیمی است که در دورۀ ایلخانان مغول انسجام و در دوره‌های صفویان و قاجار گسترش یافته است. طی قرن‌های متمادی از مراکز مهم داد و ستد در شمال ایران بوده و وسعت، سبک معماری، طرح مغازه‌ها، کثرت تیمچه‌ها و خان‌ها، وجود انواع مشاغل، و مسجد و مدرسۀ بسیار، آن را در میان بازارهای ایران شاخص کرده است. در نوشته‌های بیشتر سیاحان اروپایی توصیف شده و به نوشته شاردن سیاح معروف فرانسوی، که در دورۀ صفوی مدتی در ایران به‌سر می‌برد، ۱۵هزار مغازه داشت. بازار تبریز ۱ کیلومتر مربع مساحت دارد و از دو راسته اصلی و سرپوشیدۀ شمالی جنوبی و شرقی غربی تشکیل شده که به‌وسیلۀ راسته‌های فرعی که در فاصله‌های آن‌ها کاروان‌سراها و تیمچه‌ها، که اغلب سه طبقه‌اند، قرار گرفته‌اند، به یکدیگر متصل شده‌اند. مهم‌ترین ورودی بازار در انتهای خیابان فردوسی است. در بازار تبریز ۲۹ مسجد ازجمله، مسجدهای حسن پادشاه، مسجد صادقیه در بازار صادقیه با ۳۰ گنبد ضربی و ۳۰ ستون سنگی، مسجد قزللی یا خزینه، و مقبرۀ شاه؛ با نُه مدرسه ازجمله نصریه و طالبیه، و ۷۷ بازار، بازارچه، تیمچه و سرا وجود دارد. بناهای قدیمی بازار بر‌اثر جنگ‌ها و زلزله‌ها از بین رفته‌اند و مهران‌رود، و خیابان‌های دارایی و شاهپور (ارتش شمالی کنونی) قسمت‌های آن را از هم جدا کرده‌اند. قیصریۀ‌ بازار در دورۀ اوزون حسن آق‌قویونلو ساخته شده و در دورۀ زندیان بازارچه‌هایی پشت دروازه‌های شهر ساخته شده که با بازار مرکزی ارتباط داشتند و از آن میان، بازارچه‌های رنگی، درب باغمیشه، سرخاب، شتربان، درب استانبول و درب گجیل هنوز باقی‌اند.

از بخش‌های مهم، مشهور و زیبای بازار تبریز از بازار، کاروان‌سرا و تیمچۀ امیر ساخته امیرنظام زنگنه والی آذربایجان در ۱۲۵۵ق با ۱۱۲ مغازه که ۱۰۲ مغازۀ آن طلافروشی است و تیمچۀ هشت‌ضلعی آن عظیم‌ترین گنبد تزیین‌شدۀ بازار را دارد؛ تیمچۀ بسیار زیبای مظفریه از سال ۱۳۰۵ق که به داد‌و‌ستد فرش اختصاص دارد؛ سرای سه طبقه در عباسی؛ مجموعۀ میرزا شفیع از دورۀ قاجار شامل تیمچه، سرا و بازارچه که به راسته بازار و دلاله‌زن بازار راه دارد؛ سرای خان شامل دالان، حمام و تعدادی مغازه؛ بازار شیشه‌گر خانه که در گذشته محل تولید و عرضه شیشه و بلور بود و پررفت و آمدترین قسمت بازار است؛ سرای آلمانی‌ها، سرای صاحب دیوان، تیمچۀ حاج صفرعلی با گنبدی بسیار بزرگ؛ سرای شاهزاده با سرای دودری‌ها؛ قیزبستی بازار شامل چند تیمچه و دالان؛ دالان خونی که به‌سبب قتل داروغه‌ای به این نام معروف شده است؛ بازارچه امیرقاپو یا درب آهنی؛ بازار حرم‌خانه؛ دالان میانه؛ بازار صفی و سرای گرجی لر می‌توان نام برد.

اداره‌های دادگستری و دارایی تبریز مجاور بازار تبریزند.

---