هایدن، یوزف (۱۷۳۲ـ۱۸۰۹): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱: خط ۱:


هایدِن، یوزِف (۱۷۳۲ـ۱۸۰۹)(Haydn, Joseph)<br/> [[File:41046600.jpg|thumb|هايدِن، يوزِف]]آهنگ‌ساز اتریشی. استاد بزرگ فرم سونات کلاسیک در قالب آثار متعدد مجلسی و ارکستری خود بود (او بیش از ۱۰۰ سمفونی ساخت). همچنین آثار کُرال، ازجمله اوراتوریوهای ''آفرینش''<ref>''The Creation''
{{جعبه زندگینامه|عنوان=یوزف هایدن|نام=Joseph Haydn|نام دیگر=|نام اصلی=|نام مستعار=|لقب=|زادروز=اتریش سفلا۱۷۳۲م|تاریخ مرگ=۱۸۰۹م|دوره زندگی=|ملیت=اتریشی|محل زندگی=|تحصیلات و محل تحصیل=|شغل و تخصص اصلی=آهنگ‌ساز|شغل و تخصص های دیگر=|سبک=|مکتب=|سمت=۱۷۶۶ در مقام کاپلمایتسر جانشین فرانتس گرِگور وِرنِر شد|جوایز و افتخارات=|آثار=آفرینش (۱۷۹۸) و فصل‌ها (۱۸۰۱)
آچیده، فِستا تئاتراله (ضیافت نمایشی، آیزنشتات، ۱۷۶۳)، لاکانتارینا، استثنایی (۱۷۶۸)، خیانت بی‌فرجام (۱۷۷۳)، برخورد غیرمنتظره، دنیای ماه، پایداریِ حقیقی، جزیرۀ متروک، وفاداری پاداش‌یافته|خویشاوندان سرشناس=|گروه مقاله=موسیقی|دوره=|فعالیت های مهم=|رشته=|پست تخصصی=|باشگاه=}}هایدن، یوزف (۱۷۳۲ـ۱۸۰۹)  


</ref> (۱۷۹۸) و ''فصل‌ها''<ref>''The Seasons'' </ref> (۱۸۰۱)، را با الهام از آثار هَندل<ref>Handel </ref> ساخت. نخستین استاد بزرگ کوارتت زهی، و معلم موتسارت و بتهوون بود. هایدن در ۱۷۶۱ به‌خدمت خانوادۀ مجار اِسترهازی<ref>Esterházy</ref> درآمد، و مسئول سرگرمی‌های موسیقایی قصر آنان شد. آثار او عبارت‌اند از اپراها، موسیقی کلیسایی، و ترانه‌ها، همچنین «سرود امپراتور»، که به‌منزلۀ سرود ملی اتریش، و بعدها آلمان، برگرفته شد. هایدن در اتریش سفلا<ref> Lower Austria </ref> به‌دنیا آمد. فرزند یک چرخ‌ساز بود، و در ۸‌سالگی جزو خوانندگان کُر کلیسای جامع اِستِفانوس قدیس<ref>St Stephen’s Cathedral </ref> در وین شد که سرپرستی آن را گئورگ رویتِر<ref>Georg Reutter </ref> (پسر) برعهده داشت. پس از ترک مدرسۀ کُر در ۱۷۴۹، ابتدا مدتی را مستقل زندگی کرد و ارگ و ویولن می‌نواخت و تدریس می‌کرد. مدتی شاگرد ـ پیشخدمتِ آهنگ‌ساز ایتالیایی نیکلا پورپورا<ref>Nicola Porpora</ref> در وین بود، اما در زمینۀ آهنگ‌سازی، بیشتر دانسته‌هایش را با مطالعۀ آثار کارل فیلیپ امانوئل باخ<ref>Carl Philip Emanuel Bach</ref>، ''گرادوس آد پارناسوم''<ref>''Gradus ad Parnassum''</ref> اثر یوهان فوکس<ref> Johann Fux</ref>، و دیگران به‌دست آورد. نخستین ساخته‌هایش تاریخ همین سال‌ها را دارند، به‌ویژه موسیقی کلیسایی که شامل دو مس است. نخستین کوارتت زهی او در حدود ۱۷۵۵ برای بارون فورنبِرگ<ref> Baron Fürnberg </ref> ساخته شدند، که هایدن توسط او شغل سرپرست موسیقی دربار کُنت مورتسین<ref>Count Morzin</ref> را در ۱۷۵۹ به‌دست آورد. سال بعد درگیر ازدواجی نافرجام شد و در ۱۷۶۱ به استخدام خانوادۀ استرهازی درآمد، در ۱۷۶۶ در مقام کاپلمایتسر جانشین فرانتس گرِگور وِرنِر<ref> Franz Gregor Werner</ref> شد، و این سِمت را تا پایان عمر حفظ کرد. هایدن در قصر استرهازا<ref> Esterháza </ref> قسمت عمدۀ موسیقی سازی و اپراهای خود را ساخت. در آغاز سمفونی‌ها و قطعه‌های سازی برای شاهزاده می‌ساخت، و طی ده سال بیش از ۱۰۰ تریو برای ساز باریتون پدیدآورد. دوران بلوغ او در آهنگ‌سازی در ۱۷۶۴ با سمفونی شمارۀ ۲۲ (''فیلسوف''<ref>''The Philosopher'' </ref>) آغاز شد و طی دهۀ ۱۷۶۰ تا سمفونی شمارۀ ۴۹ (''لا پاسیون''<ref>''La Passione'' </ref>) ادامه یافت، و هایدن در هر یک از آثار این دوران نوآوری تازه‌ای ارائه می‌داد. نخستین کوارتت‌های زهی واقعاً استادانۀ او، دسته‌ای شامل شش قطعۀ اپوس ۲۰ (۱۷۷۲) بود و پس از آن‌ها نوبت به کوارتت‌های اپوس ۳۳ (۱۷۸۱) رسید، که ''شوخی''<ref>''The Joke'' </ref> و ''پرنده''<ref>''The Bird'' </ref> نیز در میان‌شان دیده می‌شد. هایدن با دسته قطعات اپوس ۵۰ (۱۷۸۷) خود به موتسارت ادای دین کرد؛ موتسارت پیش‌تر کوارتت‌های خود را به این آهنگ‌ساز بزرگ تقدیم کرده بود. در ۱۷۸۶ به سفارش کنسرت دو لا لژ المپیک<ref>Concert de la Loge Olympique </ref> در پاریس، شش سمفونی ساخت که سرشار از ابداع‌های فوق‌العاده و جلوه‌‌های ارکستری درخشان بودند، و برای نخستین‌بار نبوغ هایدن را در سطحی وسیع به‌جهان شناساندند. با مرگ شاهزاده نیکلائوس<ref>Prince Nikolaus </ref> در ۱۷۹۰، گروه موسیقی دربار پراکنده شد و هایدن، با این‌که عنوان و دستمزد خود را حفظ کرد، توانست دعوت ویولن‌نواز و مدیر نمایش، سالومون<ref>Salomon </ref>، را برای سفر به انگلستان بپذیرد. ساخت دوازده سمفونی در لندن شهرت او را به‌منزلۀ اصیل‌ترین آهنگ‌ساز این فرم در زمان خود تثبیت کرد. نوآوری هوشمندانه و ملودیک و بسط‌های متراکم و به‌هم‌تنیدۀ این آثار در کوارتت زهی بزرگی که در سال‌های ۱۷۹۱ـ۱۷۹۷ ساخته شدند (اپوس ۶۴، اپوس ۷۱، اپوس ۷۴، و اپوس ۷۶)، نیز کاربرد یافتند. هایدن در ۱۷۹۲ از دانشگاه آکسفورد<ref>Oxford University </ref> دکترای افتخاری دریافت کرد. با به‌قدرت‌رسیدن شاهزاده نیکلائوس دوم در ۱۷۹۵ بنای موسیقایی دربار استرهازی تاحدی احیا شد؛ مسئولیت هایدن ساختن سالی یک مس برای روز نام‌گذاری شاهزاده بود، که باعث ظهور شش مس بزرگ در سال‌های ۱۷۹۶ـ۱۸۰۲ شد. از ۱۸۰۳ کمتر به آهنگ‌سازی پرداخت و دوران بازنشستگی خود را در وین سپری کرد. با وجود پیشرفت‌های عظیمی که در زمینۀ شناخت و اجرای موسیقی هایدن در سال‌های اخیر حاصل شده است، همان گستردگی و حجم دستاورد او مرعوب‌کننده جلوه می‌کند، چنان‌که شناخت بیشتر او همچنان ضروری به‌نظر می‌رسد؛ برخی از آثارش هنوز منتشر نشده‌اند. ازجمله آثار اوست: اپرا ''آچیده''<ref>''Acide''</ref>، فِستا تئاتراله<ref>''Festa teatrale''</ref> (ضیافت نمایشی، آیزنشتات<ref> Eisenstadt </ref>، ۱۷۶۳)،''لاکانتارینا''<ref>''La Cantarina''</ref>،''استثنایی''<ref>''Lo Speziale''</ref> (۱۷۶۸)، ''خیانت بی‌فرجام''<ref>''L’infedeltà delusa'' </ref> (۱۷۷۳)، ''برخورد غیرمنتظره''<ref>''L’incontro improvviso''</ref>، ''دنیای ماه''<ref>''Il mondo della luna'' </ref>، ''پایداریِ حقیقی''<ref>''La vera costanza''</ref>، ''جزیرۀ متروک''<ref>''L’isola disabitata'' </ref>، ''وفاداری پاداش‌یافته''<ref>''La fedeltà premiata'' </ref>، اپراهای عروسکی ''فیلِمون و بوسیس''<ref>''Philemon und Baucis''</ref> (۱۷۷۳)، ''سبت جادوگران''<ref>''Hexen-Schabbas''</ref> (۱۷۷۳، مفقود)، ''دیدو''<ref>''Dido''</ref> (۱۷۷۶، مفقود)، مس‌ها ۱۴ مس ازجمله ''میسا روراته کویلی دِسوپر''<ref>''Missa Rorate coeli desuper''</ref> (۱۷۴۸)، ''میسابرِویس''<ref>''Missa brevis''</ref> در فا (۱۷۴۹)، ''میسا چِلِنسیس (مس سنت سِسیلیا)''<ref>''(Missa Cellensis (Cäcelienmesse'' </ref> در دو (۱۷۶۶)، ''میسا این هونورِم بی وی اِم (مس بزرگ ارگ)''<ref>''(Missa in honorem Bvm (Grosse Orgelmesse'' </ref> در می‌بمل (۱۷۷۱)، ''میسا سانکتی نیکلای''<ref>''Missa Sancti Nicolai''</ref> در سل (۱۷۷۲)، ''میسا برِویس (مس کوچک ارگ)''<ref>''(Missa brevis (Kleine Orgelmesse'' </ref> در سی‌بمل (۱۷۷۸)، کانتات‌ها و اوراتوریوها ''استابات ماتِر''<ref>''Stabat Mater'' </ref> (۱۷۶۷)، ''آپلائوسوس''<ref>''Applausus'' </ref> (تسوِتل<ref>Zwettl</ref>، ۱۷ آوریل ۱۷۶۸)، ''بازگشت توبیاس''<ref>''Il ritorno di Tobia''</ref> (وین، ۲ آوریل ۱۷۷۵)، ''هفت کلام آخر منجی ما بر صلیب''<ref>''Die Sieben letzten Worte unseres Erl sers am Kreuze/Seven Last Words'' </ref> (وین، ۲۶ مارس ۱۷۹۶)، سمفونی‌ها ۱۰۴ سمفونی ازجمله شماره‌های ۵ـ۱ (۱۷۵۸ـ۱۷۶۰)؛ شماره‌های ۸ـ۶، ''صبح، ظهر، شب''<ref>''Le Matin, le Midi, le Soir'' </ref> (۱۷۶۱)؛ شمارۀ ۳۰ در دو، ''هاله‌لویا''<ref>''Alleluja'' </ref> (۱۷۶۵)؛ شمارۀ ۳۱ در رِ، ''علامت شیپور''<ref>''Hornsignal'' </ref> (۱۷۶۵)؛ شماره‌های ۴۲ـ۳۲ (ح ۱۷۶۸)؛ شمارۀ ۴۳ در می‌بمل، ''مرکوری''<ref>''Mercury''</ref> (۱۷۷۲)؛ شمارۀ ۴۴ در می‌مینور،''سمفونی سوگواری''<ref>''trauer-sinfonie''</ref> (۱۷۷۲)؛ کنسرتوها چهار کنسرتو برای ویولن در دو، رِ، لا، و سل (۱۷۶۹ـ۱۷۷۱)؛ اپوس ۱ شماره‌های ۶ـ۱ (ح ۱۷۷۱)؛ اپوس ۱۷ شماره‌های ۶ـ۱ (ح ۱۷۷۲)؛ اپوس ۲۰ شماره‌های ۶ـ۱، کوارتت‌های خورشید<ref>Sun Quartets</ref>&nbsp;در می‌بمل، دو، سل مینور، رِ، فا مینور، لا (۱۷۷۲)؛ اپوس ۳۳ شماره‌های ۶ـ۱، کوارتت‌های روسی<ref>Russian Quartets</ref>&nbsp;در سی مینور، می‌بمل (''شوخی'')، دو (''پرنده'')، سی‌بمل، سل، رِ (۱۷۸۱)؛ آثار سازیِ دیگر ۳۲ تریوی پیانو، ۱۲۶ تریوی باریتون و آثار مجلسی دیگر؛ ۶۰ سونات پیانو (۱۷۶۰ـ۱۷۹۴).
(Haydn, Joseph)<br />
[[پرونده:Haydn, Joseph.jpg|بندانگشتی|یوزف هایدن]]
آهنگ‌ساز اتریشی. استاد بزرگ فرم [[سونات]] کلاسیک در قالب آثار متعدد مجلسی و ارکستری خود بود (او بیش از ۱۰۰ سمفونی ساخت). همچنین آثار کُرال، ازجمله اوراتوریوهای ''آفرینش''<ref>''The Creation''
</ref> (۱۷۹۸) و ''فصل‌ها''<ref>''The Seasons'' </ref> (۱۸۰۱)، را با الهام از آثار [[هندل، گیورگ فریدریش (۱۶۸۵ـ۱۷۵۹)|هَندل]]<ref>Handel </ref> ساخت. نخستین استاد بزرگ [[کوآرتت زهی|کوارتت زهی]]، و معلم [[موتسارت، ولفگانگ آمادیوس (۱۷۵۶ـ۱۷۹۱)|موتسارت]] و [[بتهوون، لودویگ وان (۱۷۷۰ـ۱۸۲۷)|بتهوون]] بود. هایدن در ۱۷۶۱ به‌خدمت خانوادۀ مجار اِسترهازی<ref>Esterházy</ref> درآمد، و مسئول سرگرمی‌های موسیقایی قصر آنان شد. آثار او عبارت‌اند از اپراها، موسیقی کلیسایی، و ترانه‌ها، همچنین «سرود امپراتور»، که به‌منزلۀ سرود ملی اتریش، و بعدها آلمان، برگرفته شد. هایدن در [[اتریش سفلا]]<ref> Lower Austria </ref> به‌دنیا آمد. فرزند یک چرخ‌ساز بود، و در ۸‌سالگی جزو خوانندگان کُر کلیسای جامع اِستِفانوس قدیس<ref>St Stephen’s Cathedral </ref> در وین شد که سرپرستی آن را گئورگ رویتِر<ref>Georg Reutter </ref> (پسر) برعهده داشت. پس از ترک مدرسۀ کُر در ۱۷۴۹، ابتدا مدتی را مستقل زندگی کرد و [[ارگ]] و [[ویولن]] می‌نواخت و تدریس می‌کرد. مدتی شاگرد ـ پیشخدمت آهنگ‌ساز ایتالیایی نیکلا پورپورا<ref>Nicola Porpora</ref> در [[وین]] بود، اما در زمینۀ آهنگ‌سازی، بیشتر دانسته‌هایش را با مطالعۀ آثار [[باخ، کارل فیلیپ امانویل (۱۷۱۴ـ۱۷۸۸)|کارل فیلیپ امانوئل باخ]]<ref>Carl Philip Emanuel Bach</ref>، ''گرادوس آد پارناسوم''<ref>''Gradus ad Parnassum''</ref> اثر [[فوکس، یوهان یوزف|یوهان فوکس]]<ref> Johann Fux</ref>، و دیگران به‌دست آورد. نخستین ساخته‌هایش تاریخ همین سال‌ها را دارند، به‌ویژه موسیقی کلیسایی که شامل دو [[مس (موسیقی)|مس]] است. نخستین کوآرتت زهی او در حدود ۱۷۵۵ برای بارون فورنبِرگ<ref> Baron Fürnberg </ref> ساخته شدند، که هایدن توسط او شغل سرپرست موسیقی دربار کُنت مورتسین<ref>Count Morzin</ref> را در ۱۷۵۹ به‌دست آورد. سال بعد درگیر ازدواجی نافرجام شد و در ۱۷۶۱ به استخدام خانوادۀ استرهازی درآمد، در ۱۷۶۶ در مقام کاپلمایتسر جانشین فرانتس گرِگور وِرنِر<ref> Franz Gregor Werner</ref> شد، و این سِمت را تا پایان عمر حفظ کرد. هایدن در قصر استرهازا<ref> Esterháza </ref> قسمت عمدۀ موسیقی سازی و اپراهای خود را ساخت. در آغاز سمفونی‌ها و قطعه‌های سازی برای شاهزاده می‌ساخت، و طی ده سال بیش از ۱۰۰ تریو برای ساز باریتون پدیدآورد. دوران بلوغ او در آهنگ‌سازی در ۱۷۶۴ با سمفونی شمارۀ ۲۲ (''فیلسوف''<ref>''The Philosopher'' </ref>) آغاز شد و طی دهۀ ۱۷۶۰ تا سمفونی شمارۀ ۴۹ (''لا پاسیون''<ref>''La Passione'' </ref>) ادامه یافت، و هایدن در هر یک از آثار این دوران نوآوری تازه‌ای ارائه می‌داد. نخستین کوآرتت‌های زهی واقعاً استادانۀ او، دسته‌ای شامل شش قطعۀ اپوس ۲۰ (۱۷۷۲) بود و پس از آن‌ها نوبت به کوارتت‌های اپوس ۳۳ (۱۷۸۱) رسید، که ''شوخی''<ref>''The Joke'' </ref> و ''پرنده''<ref>''The Bird'' </ref> نیز در میان‌شان دیده می‌شد. هایدن با دسته قطعات اپوس ۵۰ (۱۷۸۷) خود به موتسارت ادای دین کرد؛ موتسارت پیش‌تر کوآرتت‌های خود را به این آهنگ‌ساز بزرگ تقدیم کرده بود. در ۱۷۸۶ به سفارش کنسرت دو لا لژ المپیک<ref>Concert de la Loge Olympique </ref> در پاریس، شش سمفونی ساخت که سرشار از ابداع‌های فوق‌العاده و جلوه‌‌های ارکستری درخشان بودند، و برای نخستین‌بار نبوغ هایدن را در سطحی وسیع به‌جهان شناساندند. با مرگ شاهزاده نیکلائوس<ref>Prince Nikolaus </ref> در ۱۷۹۰، گروه موسیقی دربار پراکنده شد و هایدن، با این‌که عنوان و دستمزد خود را حفظ کرد، توانست دعوت ویولن‌نواز و مدیر نمایش، سالومون<ref>Salomon </ref>، را برای سفر به [[انگلستان]] بپذیرد. ساخت دوازده سمفونی در لندن شهرت او را به‌منزلۀ اصیل‌ترین آهنگ‌ساز این فرم در زمان خود تثبیت کرد. نوآوری هوشمندانه و ملودیک و بسط‌های متراکم و به‌هم‌تنیدۀ این آثار در کوآرتت زهی بزرگی که در سال‌های ۱۷۹۱ـ۱۷۹۷ ساخته شدند (اپوس ۶۴، اپوس ۷۱، اپوس ۷۴، و اپوس ۷۶)، نیز کاربرد یافتند. هایدن در ۱۷۹۲ از [[دانشگاه آکسفورد]]<ref>Oxford University </ref> دکترای افتخاری دریافت کرد. با به‌قدرت‌رسیدن شاهزاده نیکلائوس دوم در ۱۷۹۵ بنای موسیقایی دربار استرهازی تاحدی احیا شد؛ مسئولیت هایدن ساختن سالی یک مس برای روز نام‌گذاری شاهزاده بود، که باعث ظهور شش مس بزرگ در سال‌های ۱۷۹۶ـ۱۸۰۲ شد. از ۱۸۰۳ کمتر به آهنگ‌سازی پرداخت و دوران بازنشستگی خود را در وین سپری کرد. با وجود پیشرفت‌های عظیمی که در زمینۀ شناخت و اجرای موسیقی هایدن در سال‌های اخیر حاصل شده است، همان گستردگی و حجم دستاورد او مرعوب‌کننده جلوه می‌کند، چنان‌که شناخت بیشتر او همچنان ضروری به‌نظر می‌رسد؛ برخی از آثارش هنوز منتشر نشده‌اند. ازجمله آثار اوست: اپرا ''آچیده''<ref>''Acide''</ref>، فِستا تئاتراله<ref>''Festa teatrale''</ref> (ضیافت نمایشی، آیزنشتات<ref> Eisenstadt </ref>، ۱۷۶۳)، ''لاکانتارینا''<ref>''La Cantarina''</ref>، ''استثنایی''<ref>''Lo Speziale''</ref> (۱۷۶۸)، ''خیانت بی‌فرجام''<ref>''L’infedeltà delusa'' </ref> (۱۷۷۳)، ''برخورد غیرمنتظره''<ref>''L’incontro improvviso''</ref>، ''دنیای ماه''<ref>''Il mondo della luna'' </ref>، ''پایداریِ حقیقی''<ref>''La vera costanza''</ref>، ''جزیرۀ متروک''<ref>''L’isola disabitata'' </ref>، ''وفاداری پاداش‌یافته''<ref>''La fedeltà premiata'' </ref>، اپراهای عروسکی ''فیلِمون و بوسیس''<ref>''Philemon und Baucis''</ref> (۱۷۷۳)، ''سبت جادوگران''<ref>''Hexen-Schabbas''</ref> (۱۷۷۳، مفقود)، ''دیدو''<ref>''Dido''</ref> (۱۷۷۶، مفقود)، مس‌ها ۱۴ مس ازجمله ''میسا روراته کویلی دِسوپر''<ref>''Missa Rorate coeli desuper''</ref> (۱۷۴۸)، ''میسابرِویس''<ref>''Missa brevis''</ref> در فا (۱۷۴۹)، ''میسا چِلِنسیس (مس سنت سِسیلیا)''<ref>''(Missa Cellensis (Cäcelienmesse'' </ref> در دو (۱۷۶۶)، ''میسا این هونورِم بی وی اِم (مس بزرگ ارگ)''<ref>''(Missa in honorem Bvm (Grosse Orgelmesse'' </ref> در می‌بمل (۱۷۷۱)، ''میسا سانکتی نیکلای''<ref>''Missa Sancti Nicolai''</ref> در سل (۱۷۷۲)، ''میسا برِویس (مس کوچک ارگ)''<ref>''(Missa brevis (Kleine Orgelmesse'' </ref> در سی‌بمل (۱۷۷۸)، کانتات‌ها و اوراتوریوها ''استابات ماتِر''<ref>''Stabat Mater'' </ref> (۱۷۶۷)، ''آپلائوسوس''<ref>''Applausus'' </ref> (تسوِتل<ref>Zwettl</ref>، ۱۷ آوریل ۱۷۶۸)، ''بازگشت توبیاس''<ref>''Il ritorno di Tobia''</ref> (وین، ۲ آوریل ۱۷۷۵)، ''هفت کلام آخر منجی ما بر صلیب''<ref>''Die Sieben letzten Worte unseres Erl sers am Kreuze/Seven Last Words'' </ref> (وین، ۲۶ مارس ۱۷۹۶)، سمفونی‌ها ۱۰۴ سمفونی ازجمله شماره‌های ۵ـ۱ (۱۷۵۸ـ۱۷۶۰)؛ شماره‌های ۸ـ۶، ''صبح، ظهر، شب''<ref>''Le Matin, le Midi, le Soir'' </ref> (۱۷۶۱)؛ شمارۀ ۳۰ در دو، ''هاله‌لویا''<ref>''Alleluja'' </ref> (۱۷۶۵)؛ شمارۀ ۳۱ در رِ، ''علامت شیپور''<ref>''Hornsignal'' </ref> (۱۷۶۵)؛ شماره‌های ۴۲ـ۳۲ (ح ۱۷۶۸)؛ شمارۀ ۴۳ در می‌بمل، ''مرکوری''<ref>''Mercury''</ref> (۱۷۷۲)؛ شمارۀ ۴۴ در می‌مینور، ''سمفونی سوگواری''<ref>''trauer-sinfonie''</ref> (۱۷۷۲)؛ کنسرتوها چهار کنسرتو برای ویولن در دو، رِ، لا، و سل (۱۷۶۹ـ۱۷۷۱)؛ اپوس ۱ شماره‌های ۶ـ۱ (ح ۱۷۷۱)؛ اپوس ۱۷ شماره‌های ۶ـ۱ (ح ۱۷۷۲)؛ اپوس ۲۰ شماره‌های ۶ـ۱، کوارتت‌های خورشید<ref>Sun Quartets</ref> در می‌بمل، دو، سل مینور، رِ، فا مینور، لا (۱۷۷۲)؛ اپوس ۳۳ شماره‌های ۶ـ۱، کوارتت‌های روسی<ref>Russian Quartets</ref> در سی مینور، می‌بمل (''شوخی'')، دو (''پرنده'')، سی‌بمل، سل، رِ (۱۷۸۱)؛ آثار سازی دیگر ۳۲ تریوی پیانو، ۱۲۶ تریوی باریتون و آثار مجلسی دیگر؛ ۶۰ سونات پیانو (۱۷۶۰ـ۱۷۹۴).


&nbsp;
&nbsp;

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۴۶

یوزف هایدن
Joseph Haydn
زادروز اتریش سفلا۱۷۳۲م
درگذشت ۱۸۰۹م
ملیت اتریشی
شغل و تخصص اصلی آهنگ‌ساز
آثار

آفرینش (۱۷۹۸) و فصل‌ها (۱۸۰۱)

آچیده، فِستا تئاتراله (ضیافت نمایشی، آیزنشتات، ۱۷۶۳)، لاکانتارینا، استثنایی (۱۷۶۸)، خیانت بی‌فرجام (۱۷۷۳)، برخورد غیرمنتظره، دنیای ماه، پایداریِ حقیقی، جزیرۀ متروک، وفاداری پاداش‌یافته
گروه مقاله موسیقی

هایدن، یوزف (۱۷۳۲ـ۱۸۰۹)

(Haydn, Joseph)

یوزف هایدن

آهنگ‌ساز اتریشی. استاد بزرگ فرم سونات کلاسیک در قالب آثار متعدد مجلسی و ارکستری خود بود (او بیش از ۱۰۰ سمفونی ساخت). همچنین آثار کُرال، ازجمله اوراتوریوهای آفرینش[۱] (۱۷۹۸) و فصل‌ها[۲] (۱۸۰۱)، را با الهام از آثار هَندل[۳] ساخت. نخستین استاد بزرگ کوارتت زهی، و معلم موتسارت و بتهوون بود. هایدن در ۱۷۶۱ به‌خدمت خانوادۀ مجار اِسترهازی[۴] درآمد، و مسئول سرگرمی‌های موسیقایی قصر آنان شد. آثار او عبارت‌اند از اپراها، موسیقی کلیسایی، و ترانه‌ها، همچنین «سرود امپراتور»، که به‌منزلۀ سرود ملی اتریش، و بعدها آلمان، برگرفته شد. هایدن در اتریش سفلا[۵] به‌دنیا آمد. فرزند یک چرخ‌ساز بود، و در ۸‌سالگی جزو خوانندگان کُر کلیسای جامع اِستِفانوس قدیس[۶] در وین شد که سرپرستی آن را گئورگ رویتِر[۷] (پسر) برعهده داشت. پس از ترک مدرسۀ کُر در ۱۷۴۹، ابتدا مدتی را مستقل زندگی کرد و ارگ و ویولن می‌نواخت و تدریس می‌کرد. مدتی شاگرد ـ پیشخدمت آهنگ‌ساز ایتالیایی نیکلا پورپورا[۸] در وین بود، اما در زمینۀ آهنگ‌سازی، بیشتر دانسته‌هایش را با مطالعۀ آثار کارل فیلیپ امانوئل باخ[۹]، گرادوس آد پارناسوم[۱۰] اثر یوهان فوکس[۱۱]، و دیگران به‌دست آورد. نخستین ساخته‌هایش تاریخ همین سال‌ها را دارند، به‌ویژه موسیقی کلیسایی که شامل دو مس است. نخستین کوآرتت زهی او در حدود ۱۷۵۵ برای بارون فورنبِرگ[۱۲] ساخته شدند، که هایدن توسط او شغل سرپرست موسیقی دربار کُنت مورتسین[۱۳] را در ۱۷۵۹ به‌دست آورد. سال بعد درگیر ازدواجی نافرجام شد و در ۱۷۶۱ به استخدام خانوادۀ استرهازی درآمد، در ۱۷۶۶ در مقام کاپلمایتسر جانشین فرانتس گرِگور وِرنِر[۱۴] شد، و این سِمت را تا پایان عمر حفظ کرد. هایدن در قصر استرهازا[۱۵] قسمت عمدۀ موسیقی سازی و اپراهای خود را ساخت. در آغاز سمفونی‌ها و قطعه‌های سازی برای شاهزاده می‌ساخت، و طی ده سال بیش از ۱۰۰ تریو برای ساز باریتون پدیدآورد. دوران بلوغ او در آهنگ‌سازی در ۱۷۶۴ با سمفونی شمارۀ ۲۲ (فیلسوف[۱۶]) آغاز شد و طی دهۀ ۱۷۶۰ تا سمفونی شمارۀ ۴۹ (لا پاسیون[۱۷]) ادامه یافت، و هایدن در هر یک از آثار این دوران نوآوری تازه‌ای ارائه می‌داد. نخستین کوآرتت‌های زهی واقعاً استادانۀ او، دسته‌ای شامل شش قطعۀ اپوس ۲۰ (۱۷۷۲) بود و پس از آن‌ها نوبت به کوارتت‌های اپوس ۳۳ (۱۷۸۱) رسید، که شوخی[۱۸] و پرنده[۱۹] نیز در میان‌شان دیده می‌شد. هایدن با دسته قطعات اپوس ۵۰ (۱۷۸۷) خود به موتسارت ادای دین کرد؛ موتسارت پیش‌تر کوآرتت‌های خود را به این آهنگ‌ساز بزرگ تقدیم کرده بود. در ۱۷۸۶ به سفارش کنسرت دو لا لژ المپیک[۲۰] در پاریس، شش سمفونی ساخت که سرشار از ابداع‌های فوق‌العاده و جلوه‌‌های ارکستری درخشان بودند، و برای نخستین‌بار نبوغ هایدن را در سطحی وسیع به‌جهان شناساندند. با مرگ شاهزاده نیکلائوس[۲۱] در ۱۷۹۰، گروه موسیقی دربار پراکنده شد و هایدن، با این‌که عنوان و دستمزد خود را حفظ کرد، توانست دعوت ویولن‌نواز و مدیر نمایش، سالومون[۲۲]، را برای سفر به انگلستان بپذیرد. ساخت دوازده سمفونی در لندن شهرت او را به‌منزلۀ اصیل‌ترین آهنگ‌ساز این فرم در زمان خود تثبیت کرد. نوآوری هوشمندانه و ملودیک و بسط‌های متراکم و به‌هم‌تنیدۀ این آثار در کوآرتت زهی بزرگی که در سال‌های ۱۷۹۱ـ۱۷۹۷ ساخته شدند (اپوس ۶۴، اپوس ۷۱، اپوس ۷۴، و اپوس ۷۶)، نیز کاربرد یافتند. هایدن در ۱۷۹۲ از دانشگاه آکسفورد[۲۳] دکترای افتخاری دریافت کرد. با به‌قدرت‌رسیدن شاهزاده نیکلائوس دوم در ۱۷۹۵ بنای موسیقایی دربار استرهازی تاحدی احیا شد؛ مسئولیت هایدن ساختن سالی یک مس برای روز نام‌گذاری شاهزاده بود، که باعث ظهور شش مس بزرگ در سال‌های ۱۷۹۶ـ۱۸۰۲ شد. از ۱۸۰۳ کمتر به آهنگ‌سازی پرداخت و دوران بازنشستگی خود را در وین سپری کرد. با وجود پیشرفت‌های عظیمی که در زمینۀ شناخت و اجرای موسیقی هایدن در سال‌های اخیر حاصل شده است، همان گستردگی و حجم دستاورد او مرعوب‌کننده جلوه می‌کند، چنان‌که شناخت بیشتر او همچنان ضروری به‌نظر می‌رسد؛ برخی از آثارش هنوز منتشر نشده‌اند. ازجمله آثار اوست: اپرا آچیده[۲۴]، فِستا تئاتراله[۲۵] (ضیافت نمایشی، آیزنشتات[۲۶]، ۱۷۶۳)، لاکانتارینا[۲۷]، استثنایی[۲۸] (۱۷۶۸)، خیانت بی‌فرجام[۲۹] (۱۷۷۳)، برخورد غیرمنتظره[۳۰]، دنیای ماه[۳۱]، پایداریِ حقیقی[۳۲]، جزیرۀ متروک[۳۳]، وفاداری پاداش‌یافته[۳۴]، اپراهای عروسکی فیلِمون و بوسیس[۳۵] (۱۷۷۳)، سبت جادوگران[۳۶] (۱۷۷۳، مفقود)، دیدو[۳۷] (۱۷۷۶، مفقود)، مس‌ها ۱۴ مس ازجمله میسا روراته کویلی دِسوپر[۳۸] (۱۷۴۸)، میسابرِویس[۳۹] در فا (۱۷۴۹)، میسا چِلِنسیس (مس سنت سِسیلیا)[۴۰] در دو (۱۷۶۶)، میسا این هونورِم بی وی اِم (مس بزرگ ارگ)[۴۱] در می‌بمل (۱۷۷۱)، میسا سانکتی نیکلای[۴۲] در سل (۱۷۷۲)، میسا برِویس (مس کوچک ارگ)[۴۳] در سی‌بمل (۱۷۷۸)، کانتات‌ها و اوراتوریوها استابات ماتِر[۴۴] (۱۷۶۷)، آپلائوسوس[۴۵] (تسوِتل[۴۶]، ۱۷ آوریل ۱۷۶۸)، بازگشت توبیاس[۴۷] (وین، ۲ آوریل ۱۷۷۵)، هفت کلام آخر منجی ما بر صلیب[۴۸] (وین، ۲۶ مارس ۱۷۹۶)، سمفونی‌ها ۱۰۴ سمفونی ازجمله شماره‌های ۵ـ۱ (۱۷۵۸ـ۱۷۶۰)؛ شماره‌های ۸ـ۶، صبح، ظهر، شب[۴۹] (۱۷۶۱)؛ شمارۀ ۳۰ در دو، هاله‌لویا[۵۰] (۱۷۶۵)؛ شمارۀ ۳۱ در رِ، علامت شیپور[۵۱] (۱۷۶۵)؛ شماره‌های ۴۲ـ۳۲ (ح ۱۷۶۸)؛ شمارۀ ۴۳ در می‌بمل، مرکوری[۵۲] (۱۷۷۲)؛ شمارۀ ۴۴ در می‌مینور، سمفونی سوگواری[۵۳] (۱۷۷۲)؛ کنسرتوها چهار کنسرتو برای ویولن در دو، رِ، لا، و سل (۱۷۶۹ـ۱۷۷۱)؛ اپوس ۱ شماره‌های ۶ـ۱ (ح ۱۷۷۱)؛ اپوس ۱۷ شماره‌های ۶ـ۱ (ح ۱۷۷۲)؛ اپوس ۲۰ شماره‌های ۶ـ۱، کوارتت‌های خورشید[۵۴] در می‌بمل، دو، سل مینور، رِ، فا مینور، لا (۱۷۷۲)؛ اپوس ۳۳ شماره‌های ۶ـ۱، کوارتت‌های روسی[۵۵] در سی مینور، می‌بمل (شوخی)، دو (پرنده)، سی‌بمل، سل، رِ (۱۷۸۱)؛ آثار سازی دیگر ۳۲ تریوی پیانو، ۱۲۶ تریوی باریتون و آثار مجلسی دیگر؛ ۶۰ سونات پیانو (۱۷۶۰ـ۱۷۹۴).

 

  1. ↑ The Creation
  2. ↑ The Seasons
  3. ↑ Handel
  4. ↑ Esterházy
  5. ↑ Lower Austria
  6. ↑ St Stephen’s Cathedral
  7. ↑ Georg Reutter
  8. ↑ Nicola Porpora
  9. ↑ Carl Philip Emanuel Bach
  10. ↑ Gradus ad Parnassum
  11. ↑ Johann Fux
  12. ↑ Baron Fürnberg
  13. ↑ Count Morzin
  14. ↑ Franz Gregor Werner
  15. ↑ Esterháza
  16. ↑ The Philosopher
  17. ↑ La Passione
  18. ↑ The Joke
  19. ↑ The Bird
  20. ↑ Concert de la Loge Olympique
  21. ↑ Prince Nikolaus
  22. ↑ Salomon
  23. ↑ Oxford University
  24. ↑ Acide
  25. ↑ Festa teatrale
  26. ↑ Eisenstadt
  27. ↑ La Cantarina
  28. ↑ Lo Speziale
  29. ↑ L’infedeltà delusa
  30. ↑ L’incontro improvviso
  31. ↑ Il mondo della luna
  32. ↑ La vera costanza
  33. ↑ L’isola disabitata
  34. ↑ La fedeltà premiata
  35. ↑ Philemon und Baucis
  36. ↑ Hexen-Schabbas
  37. ↑ Dido
  38. ↑ Missa Rorate coeli desuper
  39. ↑ Missa brevis
  40. ↑ (Missa Cellensis (Cäcelienmesse
  41. ↑ (Missa in honorem Bvm (Grosse Orgelmesse
  42. ↑ Missa Sancti Nicolai
  43. ↑ (Missa brevis (Kleine Orgelmesse
  44. ↑ Stabat Mater
  45. ↑ Applausus
  46. ↑ Zwettl
  47. ↑ Il ritorno di Tobia
  48. ↑ Die Sieben letzten Worte unseres Erl sers am Kreuze/Seven Last Words
  49. ↑ Le Matin, le Midi, le Soir
  50. ↑ Alleluja
  51. ↑ Hornsignal
  52. ↑ Mercury
  53. ↑ trauer-sinfonie
  54. ↑ Sun Quartets
  55. ↑ Russian Quartets
برگرفته از «https://wikijoo.ir/index.php?title=هایدن،_یوزف_(۱۷۳۲ـ۱۸۰۹)&oldid=2010183570»