Automoderated users، رباتها، دیوانسالاران، checkuser، مدیران رابط کاربری، moderation، Moderators، پنهانگران، مدیران، userexport، سرویراستار
۴۶٬۱۸۷
ویرایش
غزل (ادبیات): تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
Mohammadi3 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
[[پرونده:2042163106- 3.jpg|جایگزین=حافظ|بندانگشتی|حافظ]] | [[پرونده:2042163106- 3.jpg|جایگزین=حافظ|بندانگشتی|حافظ]] | ||
[[پرونده:2042163106- 4.jpg|جایگزین=سیمین بهبهانی|بندانگشتی|سیمین بهبهانی]] | [[پرونده:2042163106- 4.jpg|جایگزین=سیمین بهبهانی|بندانگشتی|سیمین بهبهانی]] | ||
از قالبهای شعر سنتی فارسی و محبوبترین و پرکاربردترین آنها. در میانۀ قوالبی که بیشتر به شعر غنایی اختصاص یافتهاند، غزل به صورت عمومی بستر تخصصی شعر عاشقانه شده است. علاوه بر مردمان فارسیزبان، در کشورهای دیگر، الا رباعیات [[خیام، عمر بن ابراهیم (نیشابور ۴۳۹ـ۵۲۶ق)|خیام]] و [[شاهنامه|منظومۀ]] سترگ حکیم [[فردوسی]] و [[مثنوی معنوی]]، شکوه شعر فارسی را به غزل شاعرانی چون [[سعدی، مصلح الدین (شیراز ح ۶۰۶ـ ح ۶۹۱ق)|سعدی]] و [[شمس الدین محمد | از قالبهای شعر سنتی فارسی و محبوبترین و پرکاربردترین آنها. در میانۀ قوالبی که بیشتر به شعر غنایی اختصاص یافتهاند، غزل به صورت عمومی بستر تخصصی شعر عاشقانه شده است. علاوه بر مردمان فارسیزبان، در کشورهای دیگر، الا رباعیات [[خیام، عمر بن ابراهیم (نیشابور ۴۳۹ـ۵۲۶ق)|خیام]] و [[شاهنامه|منظومۀ]] سترگ حکیم [[فردوسی طوسی، ابوالقاسم (طوس ۳۲۹ـ ۴۱۷/۴۱۱ق)|فردوسی]] و [[مثنوی معنوی]]، شکوه شعر فارسی را به غزل شاعرانی چون [[سعدی، مصلح الدین (شیراز ح ۶۰۶ـ ح ۶۹۱ق)|سعدی]] و [[حافظ، شمس الدین محمد ( ـ شیراز ۷۹۲/۷۹۱ق)|حافظ]] و [[مولانا]] میشناسند. | ||
'''وجه تسمیه و شکل و فرم''' | '''وجه تسمیه و شکل و فرم''' | ||
غزل در لغت به معنی عشقبازی و سخن گفتن با زنان است. | غزل در لغت به معنی عشقبازی و سخن گفتن با زنان است. مولف ''المعجم فی معاییر اشعار العجم'' دربارۀ اصل ریشۀ غزل و آنچه مصداق دقیق و فنی آن است چنین میگوید: «غزل در اصل لغت، حدیت زنان و صفت عشقبازی با ایشان و تهالک در دوستی ایشان است و مغازلت عشقبازی و ملاعبت است با زنان و گویند رَجُلٌ غَزِلٌ یعنی مردی کی[=که] متشکّل باشد به صورتی کی موافق طبع زنان باشد و میل ایشان بدو بیشتر بود به سبب شمایل شیرین و حرکات ظریفانه و سخنان مستعذب و بعضی اهل معنی فرق نهادهاند میان نسیب و غزل و گفتهاند معنی نسیب ذکر شاعر است خَلق و خُلق معشوق را و تصرف احوال عشق ایشان در وی و غزل، دوستی زنان است و میل هوای دل بدیشان و به احوال و اقوال ایشان... و بیشتر شعرای مفلق ذکر جمال معشوق و وصف احوال عشق و تصابی را، غزل خوانند و اغزال کی مقدمۀ مدحی یا شرح حالی دیگر باشد آن را نسیب گویند.» [[ذبیح الله صفا|ذبیحالله صفا]] هم در مقدمۀ بسیار مفصل و جامع «گنج سخن» در تعریفی که از غزل ارائه میدهد، بر همین نکته تکیه دارد: «در قصیده وزن تمام ابیات و قافیۀ آنها [با اولین مصرع شعر] یکسان است و موضوع آن میتواند وصف یا وعظ یا مدح یا هجو یا موضوعات حماسی و غنایی و امثال آنها باشد؛ ولی غزل و تغزل که از حیث ظاهر مانند قصیده و از حیث شمارۀ ابیات کوچکتر از آن است، معمولا به موضوعات غنایی اختصاص دارد؛ خواه عاشقانه باشد و خواه عارفانه.» | ||
غزل معمولا بین پنج تا چهارده بیت دارد، در یک وزن و یک قافيه و با مطلع مُصَرَّع. اگرچه شاعرانی نیز از رعایت این قاعده عدول کردهاند؛ مثل مولوی که در دیوان کبیر این مرز را بین 3 تا بیشتر از 80 بیت گذاشته است. در آخرین بیت غزل، که چون تمام قوالب دیگر به آن مقطع میگویند، اغلب شاعر نام شعری یا تخلص خود را ذکر میکند. بیتی را که بنای سرودن غزل بر آن نهاده شده و همچنین بهترین بیت غزل را بیتالغزل یا شاهبیت مینامند. | غزل معمولا بین پنج تا چهارده بیت دارد، در یک وزن و یک قافيه و با مطلع مُصَرَّع. اگرچه شاعرانی نیز از رعایت این قاعده عدول کردهاند؛ مثل مولوی که در دیوان کبیر این مرز را بین 3 تا بیشتر از 80 بیت گذاشته است. در آخرین بیت غزل، که چون تمام قوالب دیگر به آن مقطع میگویند، اغلب شاعر نام شعری یا تخلص خود را ذکر میکند. بیتی را که بنای سرودن غزل بر آن نهاده شده و همچنین بهترین بیت غزل را بیتالغزل یا شاهبیت مینامند. | ||
| خط ۱۴۲: | خط ۱۴۲: | ||
'''فهرست منابع و مآخذ''' | '''فهرست منابع و مآخذ''' | ||
*المعجم فی معاییر اشعار العجم، شمسالدین محمد بن قیس | *المعجم فی معاییر اشعار العجم، [[شمس قیس رازی، محمد (قرن ۷ق)|شمسالدین محمد بن قیس رازی]]، تصحیح: محمد بن عبدالوهاب قزوینی، تصحیح مجدد: [[مدرس رضوی، محمدتقی (مشهد ۱۲۷۴ـ تهران ۱۳۶۵ش)|مدرس رضوی]]، تصحیح مجدد: [[شمیسا، سیروس (رشت ۱۳۲۷ش)|سیروس شمیسا]]، تهران: علم، چاپ اول: 1388ش. | ||
*در معرفت شعر: گزیدۀ المعجم فی معاییر اشعار العجم، انتخاب و توضیح: دکتر سیروس شمیسا، تهران: سخن، چاپ اول: | *در معرفت شعر: گزیدۀ المعجم فی معاییر اشعار العجم، انتخاب و توضیح: دکتر سیروس شمیسا، تهران: سخن، چاپ اول: 1374ش. | ||
*دیوان حافظ، خواجه شمسالدین محمد حافظ، تصحیح و توضیح: پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی، چاپ اول: | *دیوان حافظ، خواجه شمسالدین محمد حافظ، تصحیح و توضیح: پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی، چاپ اول: 1359ش. | ||
*دیوان شمس تبریز (دیوان کبیر یا کلیات شمس تبریز)، تصحیح: بدیع الزمان فروزانفر، تهران: موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 42- | *دیوان شمس تبریز (دیوان کبیر یا کلیات شمس تبریز)، تصحیح: بدیع الزمان فروزانفر، تهران: موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 42-1336ش. | ||
*فنون بلاغت و صناعات ادبی، جلالالدین همایی، تهران: توس، چاپ دوم: 1364. [دو جلد در یک مجلد]. | *فنون بلاغت و صناعات ادبی، جلالالدین همایی، تهران: توس، چاپ دوم: 1364. [دو جلد در یک مجلد]. | ||
*کلیات سعدی (بر اساس تصحیح محمدعلی فروغی و چند تصحیح دیگر)، مشهد: آستان قدس رضوی، شرکت بهنشر، | *کلیات سعدی (بر اساس تصحیح محمدعلی فروغی و چند تصحیح دیگر)، مشهد: آستان قدس رضوی، شرکت بهنشر، 1386ش. | ||
*گنج سخن (شاعران بزرگ پارسیگوی و منتخب آثار آنان از رودکی تا بهار)، دکتر ذبیحالله صفا، تهران: ققنوس، چاپ دهم (چهارم ققنوس): | *گنج سخن (شاعران بزرگ پارسیگوی و منتخب آثار آنان از رودکی تا بهار)، دکتر ذبیحالله صفا، تهران: ققنوس، چاپ دهم (چهارم ققنوس): 1374ش. | ||
*لغتنامۀ دهخدا، تالیف: علیاکبر دهخدا، تهران: موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم از دورۀ جدید: | *لغتنامۀ دهخدا، تالیف: علیاکبر دهخدا، تهران: موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم از دورۀ جدید: 1377ش. | ||
*مجموعه اشعار سیمین بهبهانی، تهران: نگاه، چاپ نهم: | *مجموعه اشعار سیمین بهبهانی، تهران: نگاه، چاپ نهم: 1395ش <br /> | ||
---- | ---- | ||
[[رده:ادبیات فارسی]] | [[رده:ادبیات فارسی]] | ||
[[رده:اصطلاحات، قالب ها و سبک های ادبی]] | [[رده:اصطلاحات، قالب ها و سبک های ادبی]] | ||