امام حسین و واقعه عاشورا در هنر: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
در '''هنرهای نمایشی''' حماسۀ عاشورا و وقایع مرتبط با آن نخستین بار در دورۀ صفویه و به احتمالِ بیشتر در اواخر این دوره به صورت [[تعزیه]] نمود پیدا کرد. تعزیه در دورههای بعد و خاصه در زمان قاجار به تدریج با حرکت به سمت هنریتر شدن تکامل یافت و در زمان شاهان قاجار تکایایی برای این شکل نمایش تعبیه شد. مهمترین تکیهای که در دورۀ قاجاریه در آن تعزیه اجرا میشد، [[تکیه دولت]] بود که در سال 1248ش به دستور [[ناصرالدین شاه قاجار|ناصرالدین شاه]] با گنجایش 20 هزار نفر ساخته شد.<ref>https://jhss.ut.ac.ir/article_52746.html</ref> بعد از ناصرالدین شاه تکیه دولت و تعزیهخوانی تا زمان پهلوی دوم گاه توسط علمای دینی و فقها و گاه توسط حاکمان ممنوع شد. با رونق گرفتن سینما و تلویزیون نیز به دلایلی که مهمترین آن مخالفت علمای دینی با تصویر کردن چهرۀ معصومان و گاه خانوادۀ آنها بوده هنرمندان همواره با موانع و چالشهای جدیای در کارشان همراه بودهاند. با اینهمه معدود آثاری که در سینما و تلویزیون حول محور عاشورا و زندگی امام حسین ساخته شدهاند را میتوان به دو دسته کلی تقسیم کرد: الف) آثار تاریخی که شرح بخش یا اتفاقی مرتبط با خود عاشورا هستند. ب) آثاری که سعی داشتهاند برای عاشورا مابهازایی در جهان امروز بیافرینند و به اصل واقعه نقبی استعاری بزنند. از جملۀ آثار سینمایی و مجموعههای تلویزیونی موفق که همگی در سالهای پس از انقلاب اسلامی ساخته شدهاند و به صورت مستقیم به قیام عاشورا یا حوادث مرتبط به آن پرداختهاند به این موارد میتوان اشاره کرد: سفیر (فیلم سینمایی- 1361)؛ روایت عشق (مجموعه تلویزیونی- 1364)؛ [[روز واقعه]] (فیلم سینمایی- 1373)؛ معصومیت از دست رفته (مجموعه تلویزیونی- 1382)؛ مختارنامه (مجموعه تلویزیونی- 1382)؛ طفلان مسلم (مجموعه تلویزیونی- 1387)؛ رستاخیز (فیلم سینمایی- 1391). | در '''هنرهای نمایشی''' حماسۀ عاشورا و وقایع مرتبط با آن نخستین بار در دورۀ صفویه و به احتمالِ بیشتر در اواخر این دوره به صورت [[تعزیه]] نمود پیدا کرد. تعزیه در دورههای بعد و خاصه در زمان قاجار به تدریج با حرکت به سمت هنریتر شدن تکامل یافت و در زمان شاهان قاجار تکایایی برای این شکل نمایش تعبیه شد. مهمترین تکیهای که در دورۀ قاجاریه در آن تعزیه اجرا میشد، [[تکیه دولت]] بود که در سال 1248ش به دستور [[ناصرالدین شاه قاجار|ناصرالدین شاه]] با گنجایش 20 هزار نفر ساخته شد.<ref>https://jhss.ut.ac.ir/article_52746.html</ref> بعد از ناصرالدین شاه تکیه دولت و تعزیهخوانی تا زمان پهلوی دوم گاه توسط علمای دینی و فقها و گاه توسط حاکمان ممنوع شد. با رونق گرفتن سینما و تلویزیون نیز به دلایلی که مهمترین آن مخالفت علمای دینی با تصویر کردن چهرۀ معصومان و گاه خانوادۀ آنها بوده هنرمندان همواره با موانع و چالشهای جدیای در کارشان همراه بودهاند. با اینهمه معدود آثاری که در سینما و تلویزیون حول محور عاشورا و زندگی امام حسین ساخته شدهاند را میتوان به دو دسته کلی تقسیم کرد: الف) آثار تاریخی که شرح بخش یا اتفاقی مرتبط با خود عاشورا هستند. ب) آثاری که سعی داشتهاند برای عاشورا مابهازایی در جهان امروز بیافرینند و به اصل واقعه نقبی استعاری بزنند. از جملۀ آثار سینمایی و مجموعههای تلویزیونی موفق که همگی در سالهای پس از انقلاب اسلامی ساخته شدهاند و به صورت مستقیم به قیام عاشورا یا حوادث مرتبط به آن پرداختهاند به این موارد میتوان اشاره کرد: سفیر (فیلم سینمایی- 1361)؛ روایت عشق (مجموعه تلویزیونی- 1364)؛ [[روز واقعه]] (فیلم سینمایی- 1373)؛ معصومیت از دست رفته (مجموعه تلویزیونی- 1382)؛ مختارنامه (مجموعه تلویزیونی- 1382)؛ طفلان مسلم (مجموعه تلویزیونی- 1387)؛ رستاخیز (فیلم سینمایی- 1391). | ||
بروز و ظهور عاشورا را در '''موسیقی''' باید در آیینها و مناسکی چون شبیهخوانی (تعزیه)، مرثیهخوانی، سینهزنی و بعدتر زنجیرزنی ریشهیابی کرد. شکلگیری موسیقی عاشورایی را باید همزمان با قدرت گرفتن حکومت شیعی [[آل بویه]] و صدور مجوز از طرف حاکمان آنها برای سوگواری شهیدان کربلا دانست. بعدتر این هنر آیینی که آمیخته به شکل نمایشی نیز بوده از زمان صفویه تاکنون شکل و تکامل یافته است. از زمان صفویه شعرهایی به عنوان نوحه یا مرثیه برای این مراسم و نیز کتابهای غالبا منظومی برای شبیهخوانی نوشته شد. در ابتدا از سنگزنی و بعدتر چوب برای ایجاد ریتم استفاده میشد.<ref>https://parstoday.com/dari/radio/uncategorised-i12250</ref> در دورههای بعد استفاده از برخی سازهای کوبهای و بادی برای موسیقی عاشورایی متداول شد. سازهایی چون سنج، طبل، نی، نقاره، انواع شیپور، کرنا و.... در 50 سال اخیر آثار فاخری در موسیقی سنتی ایران، موسیقی کلاسیک و موسیقیهای مدرن و پاپ ساخته شده که از معروفترین آنها میتوان «نینوا»ی [[علیزاده، حسین|حسین علیزاده]] و «سمفونی عاشورا»ی [[چکناواریان، لوریس|لوریس چکناواریان]] را ذکر کرد. اگرچه علیزاده با انتساب این اثر خود به واقعۀ عاشورا مخالفت کرده است. همچنین خوانندگان متعددی نیز آثاری با این مضمون خلق کردهاند که در میان خوانندگان سنتی [[افتخاری، علیرضا|علیرضا افتخاری]] و در میان پاپها افرادی چون [[عصار، علیرضا (تهران ۱۳۴۸ش)|علیرضا عصار]]، رضا صادقی و [[اصفهانی، محمد | بروز و ظهور عاشورا را در '''موسیقی''' باید در آیینها و مناسکی چون شبیهخوانی (تعزیه)، مرثیهخوانی، سینهزنی و بعدتر زنجیرزنی ریشهیابی کرد. شکلگیری موسیقی عاشورایی را باید همزمان با قدرت گرفتن حکومت شیعی [[آل بویه]] و صدور مجوز از طرف حاکمان آنها برای سوگواری شهیدان کربلا دانست. بعدتر این هنر آیینی که آمیخته به شکل نمایشی نیز بوده از زمان صفویه تاکنون شکل و تکامل یافته است. از زمان صفویه شعرهایی به عنوان نوحه یا مرثیه برای این مراسم و نیز کتابهای غالبا منظومی برای شبیهخوانی نوشته شد. در ابتدا از سنگزنی و بعدتر چوب برای ایجاد ریتم استفاده میشد.<ref>https://parstoday.com/dari/radio/uncategorised-i12250</ref> در دورههای بعد استفاده از برخی سازهای کوبهای و بادی برای موسیقی عاشورایی متداول شد. سازهایی چون سنج، طبل، نی، نقاره، انواع شیپور، کرنا و.... در 50 سال اخیر آثار فاخری در موسیقی سنتی ایران، موسیقی کلاسیک و موسیقیهای مدرن و پاپ ساخته شده که از معروفترین آنها میتوان «نینوا»ی [[علیزاده، حسین|حسین علیزاده]] و «سمفونی عاشورا»ی [[چکناواریان، لوریس|لوریس چکناواریان]] را ذکر کرد. اگرچه علیزاده با انتساب این اثر خود به واقعۀ عاشورا مخالفت کرده است. همچنین خوانندگان متعددی نیز آثاری با این مضمون خلق کردهاند که در میان خوانندگان سنتی [[افتخاری، علیرضا|علیرضا افتخاری]] و در میان پاپها افرادی چون [[عصار، علیرضا (تهران ۱۳۴۸ش)|علیرضا عصار]]، رضا صادقی و [[اصفهانی، محمد|محمد اصفهانی]] آثار معروفی دارند.<br /> | ||
---- | ---- | ||