اصلاحگری
اِصلاحگری
اصطلاحی برای نهضت احیا و اصلاح دینی و مذهبی در دنیای اسلام طی دو قرن اخیر. واژۀ اصلاح ریشه‌ای قرآنی دارد و به‌معنای صلح و سازش، و ضد فساد و تباهی است. اصلاحگری در جهان اسلام، با اصلاحات کلیسایی تفاوت کلی دارد. اصلاحگران مسلمان هرگز مدعی لزوم اصلاح در خود اسلام نبوده‌اند، امّا بر آن‌اند که سوء برداشت‌ها برخی از معانی و مفاهیم اصیل را به انحراف کشانیده و به اسلام لطمه زده است؛ از این‌رو، نهضت اصلاحگری درصدد بازگرداندن اسلام به پیام اصلی آن و تأکید بر وحدت مسلمانان جهان است. آغاز اصلاحگری با سید جمال‌الدین اسدآبادی (خارج از ایران، معروف به افغانی) آغاز می‌شود که همراه دو شاگردش محمد عبده و رشید رضا سلسله جنبان نهضت‌های اصلاحی در جهان اسلام است و روشنفکران مسلمان را به توجه به خود و نگریستن در خویشتن خویش فراخواند تا نهضت دینی تجددخواهانه‌ای متناسب با روزگار جدید ایجاد شود. فعالیت‌های او بر جنبش‌های آزادی‌خواهانۀ ترکیه، ایران و کشورهای عربی تأثیر بسیار گذاشت. از اصلاحگران (محیی) دیگر در جهان تشیّع می‌توان حاج شیخ هادی نجم‌آبادی، سیدمحمد طباطبایی، میرزا محمدحسین نائینی، و از معاصران آیت‌الله سیدمحمود طالقانی، مهندس مهدی بازرگان، مرتضی مطهری، علی شریعتی، و در صدر همه امام خمینی (ره) را نام برد که به نهضت اصلاحگری بُعدی گسترده داد و به آرمان‌های آن تحقق بخشید. زمینۀ تاریخی پیدایش نهضت اصلاحگری آشنایی با تمدن غرب و شکست مسلمانان در مقابله با نیروی استعماری غرب، و درنتیجه بیداری برخی از علما و متفکران مسلمان و مبارزات و مساعی ایشان برای آگاهانیدن ملت‌های مسلمان، از طریق بازگشت به سرچشمه‌های اصیل اسلامی بود.