گنبد شاطر

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

(یا: شاطرگنبد)

گنبد شاطر
گنبد شاطر

بنای تاریخی برجی‌شکل، مربوط به ابتدای دورۀ صفوی (اواخر قرن نهم هجری شمسی)، در شهرستان ساری. گنبد شاطر در روستای بالادزا، از دهکده‌های گلیجان رستاق ساری واقع است. این بنا در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ به شمارهٔ ۱۶۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنا که طی دهه‌های اخیر، خاصه قسمت‌های فوقانی و گنبدش، دچار تخریب‌های زیادی گردیده، آخرین بار طی سال‌های 1398 و 1399ش به شیوه‌ای غیراصولی و با سیمان‌کاری مرمت شده است. اطلاع درستی از کاربرد برج نداریم، اما در منابع مختلف از آن به عنوان بنایی آرامگاهی نام برده‌اند.


مشخصات معماری

بنایی چهارضلعی به ابعاد 6 × 6 متر از آجر و گچ است که در بالا، در زیر پایۀ گنبد، در هرضلع، 12 مقرنس گچ‌کاری و بالای هر دو مقرنس، یک مقرنس نیمه‌بیضی به کار رفته است. با توجه به نمونه‌های مشابه، این بخش‌ها دارای كاشی‌كاری بوده‌اند که حالا نشانی از آن نیست. چهارگوشۀ بنا را از بیرون پر کرده و پایه‌ای 8ضلعی برای گنبد رُک آن به وجود آورده‌اند. بلندی پایۀ گنبد در حدود 1.5 متر است. گنبدِ هرمیِ هشت‌ضلعی آن رو به خرابی بوده که البته چنان که پیش‌تر ذکر شد، طی سال‌های 1398 و 1399 به شکل نامناسبی مرمتش کرده‌اند. حین ساخت بنا برای به پا کردن گنبد نیم‌دایرۀ داخلی، با چهار گوشوار، چهار کنج بنا را جمع کرده و دایره‌ای به وجود آورده و گنبد را بر این دایره استوار کرده‌اند. درِ ورودی در جناح شرقی برج تعبیه شده و دو طاقچه از داخل، در دو طرف آن است. در ضلع جنوبی بنا، دو پنجرۀ نورگیر کوچک با طاق جناغی قرار دارد که کف آن بر تخته‌های قطور بسیار محکم استوار است و ظاهرا زیر این تخته‌ها از داخل نیز طاقچه بوده است.